plik


ÿþWarunki prawidBowego rozwoju mowy dziecka. SBowami, które najpeBniej oddaj istot pojcia mowy, s sBowa prof. Grabiasa, wygBoszone podczas Midzyna- rodowej Konferencji Logopedycznej we WrocBawiu:  ...wyobrazmy sobie sytuacj, w której nagle stajemy w obliczu utraty mowy. Có| to oznacza? Nie tylko nie mo|emy mówi, ale i nie rozumiemy, nie my[limy... , nie umiemy nazwa przedmiotów, emocji, odczu, sygnalizowa potrzeb. Czym wic jest mowa? Takie wcze[niejsze postawienie problemu daje odpowiedz na to pytanie. Mowa jest najwy|sz funkcj psychiczn czBowieka.  Funkcj mowy s czynno[ci poznawcze, które dokonuj si za pomoc jzyka i tylko jzyka . Zwiat poznajemy, posBugujc si mow, zarówno czynn, jak i biern, wewntrzn. Specjalistami od oceny (diagnozy) i usprawniania (terapii) funkcji jzykowych pacjentów w ka|dym wieku, od noworodka po osoby starsze, s logopedzi. Niestety, w praktyce okazuje si, |e do logopedy najcz[ciej trafiaj te dzieci, u których rodzice i najbli|sze otoczenie dostrzegli ju| pewne zaburzenia, najcz[ciej s to zaburzenia artykulacyjne, czyli znieksztaBcenia foniczne ( seplenienia midzyzbowe, rotacyzmy,. mowa bezdzwiczna, itd.), zaburzenia pBynno[ci mowy (o charakterze jkania), czy trudno[ci w nauce, gBównie czytania i pisania, wynikajce z silnie utrwalonych wad wymowy. Wyjtkowo czsto spotykane s nieprawidBowo[ci w rozwoju sBuchu fonematycznego, czyli mownego, zaburzenia analizy i syntezy. Przede wszystkim s to dzieci 6,7-letnie,czyli te, u których rozwój mowy, przynajmniej ten artykulacyjny, powinien by ju| ukoDczony, i, oczywi[cie, prawidBowy. W tym wypadku nie mo|e by ju| mowy ani o stymulacji rozwoju mowy, ani o profilaktyce. Wówczas ma miejsce terapia zaburzeD, które najcz[ciej zd|yBy przynie[ ju| owoce w postaci: problemów emocjonalnych, trudno[ci w kontaktach w grupie rówie[niczej, kBopotów w nauce. Stanowi to alarmujcy sygnaB, |e profilaktyka logopedyczna rozumiana jest czsto jeszcze jako szereg dziaBaD nie wykraczajcych poza pózny wiek przedszkolny czy wczesnoszkolny. A przecie| dziecko 3- letnie, wchodzce w grup rówie[nicz w przedszkolu, powinno sprawnie komunikowa si z otoczeniem, zrozumiale sygnalizowa swoje potrzeby. Pierwsze sygnaBy o nieprawidBowo[ciach zwizanych z rozwojem mowy mo|emy zauwa|y ju| w pierwszych miesicach |ycia dziecka. To najlepszy moment do niwelowania stwierdzonych deficytów, zanim dziecko nabdzie wadliwych stereotypów ruchowych i sBuchowych w artykulacji, SformuBowanie:  lepiej zapobiega, ni| leczy , jest tu jak najbardziej na miejscu. Jakie wic niezbdne warunki powinny by speBnione, aby mowa naszego dziecka rozwijaBa si prawidBowo? Specjali[ci zajmujcy si tym tematem s, co do tego, zgodni. Powinny to by: a) PrawidBowo przebiegajca ci|a; b) PrawidBowy poród, siBami natury; c) Dobra ocena noworodka ( wysoka punktacja w skali Apgar, prawidBowe warunki anatomiczne, sBuch, odruchy z okolic mownych); d) Karmienie piersi, brak parafunkcji; e) Dojrzewanie poszczególnych odruchów i funkcji (oddychanie i poBykanie); f) Zachowanie kolejnych etapów rozwoju mowy; g) Dobra opieka, zapewnienie poczucia bezpieczeDstwa; h) PrawidBowe stymulowanie rozwoju mowy dziecka ( kpiel sBowna , prawidBowe reakcje na mow dziecka, prawidBowo mówice otoczenie, wBa[ciwe postawy wychowawcze). Ad. a) PrawidBowo przebiegajca ci|a: Osobniczy rozwój mowy nie zaczyna si od chwili, gdy dziecko zaczyna wypowiada pierwsze sBowa. Rozwój mowy, jak i innych czynno[ci ukBadu nerwowego, trwa od poczcia. Do 27 dnia |ycia pBodowego trwa rozwój cewy nerwowej, która jest zacztkiem ukBadu nerwowego i decyduje o jego sprawno[ci, a wic i o przyszBej sprawno[ci komunikacyjnej dziecka. Ju| w 12 tygodniu ci|y u pBodu obserwujemy próby, nabierania i wypierania wód pBodowych, oraz otwieranie i zamykanie ust - ruchy te w przyszBo[ci bd niezbdne do wydychania i wdychania powietrza po urodzeniu. Noworodek nie miaBby |adnej sprawno[ci oddechowej, gdyby czynno[ ta nie byBa wcze[niej usprawniana w okresie prenatalnym. W czasie ci|y stopniowo ksztaBtuj si inne odruchy: wysuwania warg, poBykania i ssania (16 tydzieD), zaczynaj prac wizadBa gBosowe (17 tydzieD), odruchy wargowe (20 tydzieD). Okres midzy 33 a 40 tygodniem to czas dojrzewania powstaBych wcze[niej odruchów, które w przyszBo[ci bd decydowa o sprawno[ci narzdów mowy. W okresie prenatalnym trwa równie| doskonalenie funkcji sBuchowych. ZmysB sBuchu, niezbdny do prawidBo- wego rozwoju mowy, ksztaBtuje si wyjtkowo wcze[nie, do koDca 3 miesica |ycia pBodowego. Badania audiolog- gów szwedzkich wykazaBy, |e zaczyna on reagowa na bodzce akustyczne miedzy 4 a 5 miesicem |ycia. Okres ci|y to równie| czas, kiedy dziecko poznaje tzw. cechy prozodyczne jzyka swojego przyszBego otoczenia, czyli intonacj, melodi wypowiedzi, specyficzn dla danego jzyka akcentacj, a tak|e barw gBosu osób z otoczenia. W zwizku z powy|szym, prawidBowo[ przebiegu ci|y jest gwarantem wyksztaBcenia si wszy- stkich odruchów, które bd niezbdne do powstawania i doskonalenia rozwoju mowy, poczwszy od okresu noworodkowego, a| do uzyskania peBnej kompetencji jzykowej. Ad b) PrawidBowy, odbyty siBami natury, poród. Dzieci urodzone tzw. siBami natury w czasie porodu ulgaj  odwra|liwieniu , taki poród to pierwszy i skuteczny masa|, zwBaszcza okolic twarzy, szyi, obrczy barkowej. Dzieci urodzone poprzez  cesarskie cicie , czstokro dBugo wykazuj si nadwra|liwo[ci tych okolic: nie lubi zabiegów pielgnacyjnych (mycie twarzy, potem zbów, czesanie wBosów, w skrajnych przypadkach nawet gBaskania czy przytulania, nie mówic o zabiegach terapeutycznych). Ad. c) Dobry stan noworodka: - wysoka ocena w punktach wg skali Apgar, ze szczególnym zwróceniem uwagi na funkcj oddychania; - dobry sBuch; - prawidBowo[ w budowie anatomicznej w obrbie narzdów mowy; - dobra ocena odruchów z okolic wa|nych dla rozwoju pózniejszej artykulacji; - Oceny budowy anatomicznej, a w szczególno[ci oceny odruchów z twarzoczaszki, powinien dokona logopeda, najwcze[niej w 2 dobie |ycia dziecka. - U dziecka powinni[my zaobserwowa wyksztaBcone odruchy: * Odruch ssania - zapewnia on utrzymanie i rozwój funkcji pokarmowych; u dzieci zdrowych najsilniejszy jest ok.2 godz. po urodzeniu, nie stymulowany zanika w 5 dobie |ycia; * Odruch poBykania - wi|e si z odruchem ssania, sprawny - jest zacztkiem tzw. pionizacji jzyka, czyli ksztaBtowania si w pózniejszym czasie dojrzaBego odruchu poBykania. Widok mocno [linicych si dzieci nie jest wcale rzadki, zwBaszcza w |Bobkach czy nawet jeszcze w przedszkolach. To  efekt zaburzonej pionizacji jzyka, której czsto towarzyszy ksztaBtujca si wada zgryzu w wieku pózniejszym. * Odruch szukania, zwracania twarzy w stron dotyku w celu znalezienia pokarmu; * Odruch wypychania - jzyk wypycha wszystko, co nie jest pokarmem; * Odruch lizania (wysuwania jzyka)przy bodzcowaniu [rodka czerwieni warg; * Odruch ksania - trwa powinien tak dBugo, jak trwa bodziec, zbyt silny, czyli wygórowany, uniemo|liwia karmienie piersi, blokuje powstanie odruchu |ucia i gaworzenie, powinien wygasn ok. 4-5 m-ca |ycia, zbyt dBugo utrzymujcy si jest niepokojcym sygnaBem; * Odruch zwracania - jest swoist obron krtani przed zakrztuszeniem si czy zachBy[niciem, zbyt mocny uniemo|liwia karmienie, za sBaby nie speBnia swojej funkcji; * Wargowe: wysuwania, otwierania warg, maj one gBównie znaczenie pokarmowe, ale i bd w przyszBo[ci decydowa o sprawno[ci w realizacji gBosek wargowych, motoryce warg przy wypowiedziach. * Odruch |uchwowy - decyduje o sprawno[ci misni |uchwy na pocztku przy odruchu ssania, potem |ucia i mowy Brak odruchów, ich za sBabe, czy za mocne wystpowanie, s powa|nym sygnaBem dla rodziców i lekarzy. KsztaBtowanie si odruchów jest niezwykle istotne, pierwotnie peBni one funkcje gBównie biologiczne, pokarmowe, w przyszBo[ci bd punktem wyj[cia do rozwoju artykulacji.  Mowa (artykulacja) jest czynno[ci wtórn, naBo|on na funkcje pierwotne, biologiczne . Ad. d) Karmienie piersi. To czynno[ niezwykle istotna dla przyszBego rozwoju mowy. Bior w nim udziaB wszystkie mi[nie warg, jzyka, podniebienia mikkiego i |uchwy, stanowic doskonaBy trening dla przyszBych ruchów artykulacyjnych. Mechanizm pracy wymienionej grupy mi[ni przy karmieniu sztucznym jest zupeBnie inny: misieD okr|ny warg jest zwolniony z napicia mi[niowego, jzyk wykonuje najcz[ciej ruchy jedynie doprzednie, czsto poza karmie- niem zalega midzy waBkami dzisBowymi, nie ulega pionizacji. {uchwa wykonuje jedynie ruchy pionowe, przy braku ruchów ku przodowi czsto pozostaje w niedorozwoju, co skutkuje w przyszBo[ci stBoczeniem zbów, wyra- staniem ich poza Buk zbowy. Karmienie sztuczne sprzyja powstawaniu patologii przy oddychaniu - przy czstym przerywaniu ssania z butelki do zaczerpnicia powietrza, dziecko uczy si oddychania ustami. Zaskakujce s ró|nice midzy reakcjami dzwikowymi w niemowlctwie i artykulacyjnymi w pózniejszym wieku u dzieci kar- mionych naturalnie i sztucznie. Zdarza si te|, |e ju| u 6-miesicznego dziecka mo|emy zauwa|y du| tendencje do seplenienia midzyzbowego, jzyk w nieprawidBowej pozycji spoczynkowej, najcz[ciej interdentalnej. Poprzez parafunkcje w obrbie jamy ustnej rozumiem ssanie palca, smoczka, pieluszki, zbyt dBugie korzystanie z butelki, itp. Ich obecno[ zaburza naturaln spoczynkow pozycj jzyka, sprzyja powstawaniu wad zgryzu w przyszBo[ci. Ad. e) Dojrzewanie odruchów jako konsekwencja prawidBowej pracy ukBadu nerwowego Zmienianie si jako[ci odruchów jest dowodem na dojrzewanie ukBadu nerwowego. Cz[ odruchów zanika. Pojawiaj si na ich miejsce nastpne: np. dopiero, gdy wygasa odruch ksania, pojawia si odruch |ucia. Warun- kuje on, oprócz prawidBowo[ci pokarmowych, pBynno[ ruchów mownych przy gaworzeniu. Dziecko bez odruchu |ucia ma, oprócz trudno[ci w jedzeniu, wydBu|ony okres posBugiwania si sylabami, pózno zaczyna je Bczy, budujc z nich sBowa. Cze[ odruchów musi wygasn na rzecz innych, np. odruch ksania wygasa, a w zamian pojawia si odruch |ucia. PrzetrwaBe, czyli zbyt dBugo utrzymujce si ksanie jest objawem patologii. Wszdzie tam, gdzie stwierdzone s deficyty w funkcjonowaniu omówionych odruchów, niezbdna jest interwent- cja logopedy. Za pomoc gBównie wiczeD o charakterze biernym czy wspomaganym, deficyty w odruchach mo|na niwelowa, umo|liwiajc dziecku np. przyjmowanie pokarmu. Pod szczególn opiek logopedy od pierwszych dni swojego |ycia powinny si znalez dzieci z obci|onym wywiadem okoBoporodowym, dzieci wcze[niacze, oraz te, u których stwierdzono wady anatomiczne (rozszczep wargi, podniebienia, zespóB Pierre-Robin, itp.), czy wady o podBo|u genetycznym-zespóB Downa, Aperta, czy mózgowe pora|enia dziecice (MPD). Wczesna interwencja logopedyczna daje szans wyrównywania deficytów i usprawniania funkcji pokarmowych i komunikacyjnych. Ad. f) Zachowanie kolejnych etapów rozwoju mowy. Nale|y pamita, |e ka|de dziecko w tej samej kolejno[ci powinno przeby wszystkie etapy rozwoju. Dotyczy to rozwoju wszystkich funkcji: motorycznych, werbalnych, sBuchowych czy wzrokowych i ich koordynacji. Kolejno[ etapów podaj za dr El|biet Stecko ( Zaburzenia mowy u dzieci, -wczesne rozpoznawanie i postpowanie ,1994). W poradniku  Pierwsze 365 dni |ycia dziecka Hellbruge i von Wimpfen (1991, s.46) pisz:  Zabrzmi to pewnie [miesznie, ale rozwój mowy u czBowieka musi rozpocz si od mocnego krzyku . Krzyk ten, pocztkowo jednorodny dzwikowo, zaczyna ulega zró|nicowaniu: komunikuje nim swoje potrzeby i swoj obecno[. W drugim miesicu dziecko zaczyna si przysBuchiwa dzwikom z otoczenia, zadowolone wokalizuje to tzw. gBu|enie. Powszechnie wiadomo, |e gBu| nawet dzieci gBuche, potem ten rodzaj produkcji dzwikowych u nich zanika. Trzeci i czwarty miesic to etap intensywnego wiczenia mi[ni narzdów mowy, nazywany gaworzeniem motorycznym. W poBczeniu z karmieniem piersi, stanowi to doskonaBy trening misni i wra|eD sBuchowych. PrzysBuchiwanie si wBasnemu gBosowi wyraznie sprawia rado[ maluchom. Pojawiaj si tu dzwiki spóBgBosko- we, czasem trudne do sklasyfikowania pod wzgldem fonetycznym. Pity miesic to czas bacznej obserwacji: dziecko wsBuchuje si w wypowiedzi, reaguje na ton, wBcza si do naszych produkcji dzwikowych, odpowiadajc podobnymi. Szósty miesic to lokalizacja zródBa dzwiku, oraz etap pojawiania si cigów sylabowych i zró|nico- wania wysoko[ci tonu, nat|enia, gBównie jednak u tych dzieci, które maj ju| opanowany odruch |ucia. Siódmy i ósmy miesic to charakterystyczne zmiany w jako[ci wypowiadanych sylab: pojawia si ich znaczenie( ma-ma, ta- ta). Nastpne miesice to rozwijanie przede wszystkim rozumienia mowy. Rozumienie dotyczy oczywi[cie sytuacji  tu i teraz . Pojawiaj si zabawy dzwikona[ladowcze: bum-bum, am. To ju| wyrazny sposób komunikacji werbalnej. Ad. g) Dobra opieka, poczucie bezpieczeDstwa S koniecznym warunkiem prawidBowego rozwoju psychoruchowego dziecka. Najlepiej, kiedy t opiek zapewniaj przygotowani do tej roli rodzice. Bardzo dobrze przygotowuj do niej tzw.  SzkoBy rodzenia . Niestety, niewiele jest takich, które w swoim programie zapewniaj kontakt z do[wiadczonym logoped. Ad. h)  Kpiel sBowna , Czyli otaczanie dziecka dzwikami ma ogromne znaczenie stymulujce mow, wra|liwo[ sBuchow. Nie nale|y jednak ulega przesadzie, nie uprzedza wypowiedzi dziecka, niweczy to jego motywacj do mówienia. Po co si stara, mozolnie wypowiadajc sylaby, je|eli mama czy babcia zrobi to za nas i to od razu prawidBowo? Tak sam reakcj mo|e wywoBa nadmierne domaganie si mówienia, a zwBaszcza jego poprawno[ci. Podobnie negatywne znaczenie ma u|ywanie tzw.  jzyka nianiek Wielokrotnie u dzieci z opóznionym rozwojem mowy, gdzie nie wystpuj defekty anatomiczne, okazuje si, |e podBo|em zaburzeD s ujemne wpBywy [rodowiska: niska sprawno[ jzykowa, maBy zasób sBów, brak odpowiedniej stymulacji.  Kochajca akceptacja jest tu najbardziej po|dan postaw. Niniejszy referat chciaBabym zakoDczy doniesieniem z badaD wBasnych, prowadzonych w przedszkolach miejskich w Zielonej Górze i woj. lubuskim. Acznie przebadano 2012 dzieci. Grupa dzieci ze stwierdzonymi wadami artykulacyjnymi to 69,5%. 82,2% to Bczna liczba dzieci z wad wymowy, poBczona z dysfunkcj oddychania. Dysfunkcje w poBykaniu, bdce przyczyn wad wymowy to 18% badanej populacji. S to gBównie konsekwencje zaniedbaD z okresu niemowlcego. Sdz, |e ta statystyka jest koronnym argumentem, [wiadczcym o konieczno[ci prowadzenia wczesnych badaD diagnostycznych i opieki logopedycznej od 0 do 3 roku |ycia dziecka. Literatura: 1. CzochaDska J., Ocena odruchów niemowlcych, (w:) Neurologia... 2. Fedorowska W., Wardowska B., Wczesne uwarunkowania rozwoju mowy dziecka, Glottispol, GdaDsk 1995; 3. Góralówna M., Fioro R., Grupa zwikszonego ryzyka, (w:) Opieka logopedyczna...; 4. HellbruggeT., von Wimpffen, Pierwsze 365 dni |ycia dziecka, w-wa, 1991; 5. Jurkowski A., Ontogeneza mowy i my[lenia, WSiP, w-wa, 1975; 6. Kornas-Biela D., Prenatalne uwarunkowania rozwoju mowy, (w:) Opieka logopedyczna od poczcia, Wyd. UG, 1989; 7. Rzdzki J.(red.)Wczesna profilaktyka zaburzeD mowy, Fundacja Na Rzecz Dzieci z Zaburzeniami Mowy, Wyd. LINEA, 1995; 8. Schmidt-Sidor, Neurologia wieku rozwojowego, PZWL 2000; 9. Stecko E. (red.), Profilaktyka logopedyczna szans dla dziecka i logopedy, materiaBy z konferencji, W-wa 1996; 10. Stecko E., Rajtar-Leontiew Z., Wczesna stymulacja dzieci z obci|onym wywiadem okoBoporodowym, Nowa Pediatria 1\97; 11. Stecko E., UdziaB logopedy w stymulacji rozwoju dziecka, Nowa Pediatria 1\98; 12. Stecko E., Zaburzenia mowy u dzieci-wczesne rozpoznawanie i postpowanie logopedyczne, Wyd. UW 1994; 13. Styczek I., Zarys logopedii, PIW, W-wa1979, 14. Zaleski T., Opózniony rozwój mowy, (w:) Diagnoza i terapia zaburzeD mowy, Wyd. UMCS, Lublin 1993,

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prawidłowy przebieg rozwoju mowy dziecka
Rozwój mowy dziecka wg Montessori
Jak wspierac rozwoj mowy dziecka w wieku 0 6 lat
Rola słuchu fonematycznego w rozwoju mowy dziecka część I
Rola słuchu fonematycznego w rozwoju mowy dziecka część I
Rola słuchu fonematycznego w rozwoju mowy dziecka
Rozwój mowy dziecka minimum logopedyczne
Etapy rozwoju mowy dziecka
DZIECKO Z OPÓŹNIONYM ROZWOJEM MOWY
Rozwój duchowy dziecka alkoholika

więcej podobnych podstron