plik


ÿþ Biblia pauperum w sztuce romaDskiej (malarstwo i rzezba) na przykBadach z kanonu. BIBLIA PAUPERUM {yjemy w cywilizacji obrazowej. Obok przekazu sBownego obraz staB si wa|nym elementem informacji oraz odgrywa du| rol w komunikacji spoBecznej. Nie tylko w mediach prasowo - telewizyjnych i w reklamie, lecz tak|e w dydaktyce akademickiej i badaniach naukowych trudno sobie dzisiaj wyobrazi obieg informacji bez zastosowania medium obrazu. W tradycji sztuki chrze[cijaDskiej obraz równie| wspieraB przekaz doktryny wiary. Jednym z wa|niejszych ogniw spajajcych przekaz sBowem i obrazem byBy zdobione miniaturami rkopisy okre[lane jako Biblia pauperum. Ich wpByw na kultur duchow Europy jest nie do przecenienia. A popularno[ jak osignBy ró|ne wersje tych iluminowanych kodeksów sprawiBa, i| z nazwy okre[lajcej typ kodeksu teologicznego, zaczto jako Biblia pauperum okre[la wszelkie cykle malarskie lub rozbudowane sceny o tematyce nie tylko biblijnej. PWN do terminu Biblii pauperum podaje definicj: anonimowa ksiga dewocyjna, rozpowszechniona w [redniowieczu; zbiór obrazków z krótkim opisem, ze scenami ze Starego Testamentu i z |ycia Chrystusa; zródBo inspiracji dla ikonografii sztuki romaDskiej i gotyckiej. Nieco wicej napisano o niej w Encyklopedii wiedzy o ksi|ce, dodajc, i| przeznaczona byBa na u|ytek zakonnych kaznodziejów, niezbyt biegBych w Bacinie, oraz po[rednio dla niewyksztaBconych ludzi, którym miaBy by uprzystpnione w obrazowo-dydaktycznym zestawieniu najwa|niejsze wydarzenia biblijne i ich znaczenia dogmatyczne. Aacina staBa si urzdowym jzykiem Ko[cioBa zachodniego, a tak|e jzykiem liturgii i prawodawstwa. Jednak znajomo[ Baciny byBa przywilejem wyBcznie elity duchowo-intelektualnej. Wikszo[ wierzcych w ró|nych krajach Europy nie rozumiaBa tego jzyka. Od pocztku drugiego tysiclecia podejmowano zatem próby przekBadania fragmentów ksig [witych, przede wszystkim Nowego Testamentu i PsaBterza, na ksztaBtujce si wtedy jzyki nowo|ytne. UzupeBnieniem wysiBków majcych przybli|a tre[ Pisma Zwitego byBa Biblia pauperum (Biblia ubogich), czyli przedstawianie epizodów, postaci i scen biblijnych na obrazach, freskach i witra|ach, które oddziaBywaBy na wyobrazni niepi[miennych rzesz chrze[cijan. RZEyBA ROMACSKA ·ð Rzezba okresu sztuki romaDskiej powstaje na terenie niemal caBej Europy, zwBaszcza na terenach [ródziemnomorskich (w XI i XII wieku), a tak|e na póBnoc i wschód od nich (do poBowy XIII wieku). ·ð ByBa to gBównie kamienna rzezba architektoniczna o charakterze sakralnym, zdobica portale i kapitele oraz sztuka w metalu (drzwi, relikwiarze, pByty nagrobne, sprzt liturgiczny). ·ð DominowaBa tematyka religijna. (Portale z prostych obramieD przeksztaBciBy si w ogromne, rozbudowane zaBo|enia, z rzezbionym tympanonem) ·ð Zerwana zostaBa cigBo[ tradycji rzezby monumentalnej midzy antykiem a [redniowieczem. Pojedyncze przykBady wystpowaBy ju| w czasach ottoDskich. Podobnie we Francji w X i na pocztku XI wieku wystpowaBy proste dekoracje rzezbiarskie ·ð Rzezba wystpowaBa gBównie w jako pBaskorzezba. ·ð We wczesnej fazie stosowano relief pBaski, w okresie najwikszego rozkwitu, w kapitelach i portalach stosowano relief wypukBy. Rzezba wystpowaBa przede wszystkim w portalach, prowadzcych do ko[cioBa oraz na kapitelach, wieDczcych kolumny, a w niektórych regionach pokrywaBa nawet caB fasad. ·ð ByBa silnie zwizana z substancja kamiennego bloku, z którego si wydobywaBa i podporzdkowana architekturze. ·ð Rzezba romaDska odeszBa od na[ladownictwa natury i przestrzeni. Postacie nie s przedstawiane zgodnie z zasadami anatomii, traktowane s w sposób uproszczony, czasem nadmiernie wydBu|ony, ci|ki bdz sztywny->deformacja zwizana z prawem ram. Wielofiguralne przedstawienia umieszczane s na nieokre[lonych, pBaskich tBach, nie majcych cech iluzji przestrzennej. PRZYKAADY Tympanon [w. Trójcy ze Strzelna ·ð Przedstawiona scena zalicza si do typu Chrystus Triumfujcy i stanowi gBówne zaBo|enie ikonograficzne portalu. Chrystus siedzc na tczy depcze bestie, co nawizuje do 13. psalmu. ·ð Widoczne s tu skojarzenia z pózno antyczn, triumfaln ikonografi cesarsk. Prawa rk wznosi w ge[cie bBogosBawieDstwa, lew podtrzymuje wspart o Ksig {ywota. Nad jego gBow widoczna jest goBbica jako symbol Ducha Zwitego. Mandorl z obu stron podtrzymuj anioBowie, zapewne ArchanioB Gabriel i ArchanioB MichaB. U stóp postaci anielskich, po bokach dolnej cz[ci mandorli wida póBpostaci [w. Marka i [w. Aukasza. ·ð W skrajnych rogach tympanonu poza anioBami, znajduj si jeszcze póBpostaci [witych, po lewej [w. Piotr z kluczami, po prawej [w. PaweB z ksig. Jest to nawizanie do Traditio Legis, przekazywania prawa boskiego rzdcom ko[cioBa ziemskiego. Zestawienie w pary po obu stronach mandorli wizerunków [witych i ewangelistów ma swoje uzasadnienie, bowiem Marka uwa|ano za ucznia [w. Piotra a Aukasza za towarzysza [w. PawBa. Drzwi ko[cioBa [w. MichaBa w Hildesheim Monumentalne drzwi Bernwarda: 2 skrzydBa (w caBo[ci odlane). Podwoje maj wys.4,75 i szer. 2,30 m, wa| ok. 2 tony. Na ka|dym skrzydle umieszczono po 8 reliefów ze scenami figuralnymi, prostoktnie obramionych wskimi listwami. Na lewym skrzydle umieszczono wybrane wtki ze Starego Testamentu  histori Adama i Ewy oraz ich potomków Kaina i Abla, na prawym sceny z Nowego Testamentu, które zawieraj wtki skupione wokóB narodzin i [mierci Jezusa Chrystusa. UkBad scen na drzwiach Bernwarda SkrzydBo lewe SkrzydBo prawe Stworzenie Adama Noli me tangere Poznanie Adama z Ew Trzy Marie u grobu Grzech pierworodny Ukrzy|owanie Potpienie grzeszników Chrystus przed PiBatem Wygnanie z raju Prezentacja Chrystusa w [wityni Ziemskie |ycie Adama i Ewy PokBon Trzech Króli Ofiara Kaina i Abla Bo|e Narodzenie Zwiastowanie Bratobójstwo Kaina ·ð Sceneri kwater cechuje pBaski, puncowany relief. Tworz j elementy krajobrazowe takie jak drzewa o silnym meandrycznym poruszeniu gaBzi, pozbawione niemal li[ci. Na niektórych gaBziach pojawiaj si ptaki, m.in. orBy. ·ð Ponadto dostrzec mo|na elementy architektoniczne, dostosowane do tre[ci bdz swobodnie tworzce element kompozycji lub obramujce scen. Niektórym wtkom towarzysz anioBy, za[ w wtkach z Kainem i Ablem Manus Dei  prawica Bo|a. Natomiast postacie cechuje inny sposób opracowania  s to pBaskorzezby, które w górnych partiach, na wysoko[ci ramion, wystpuj poza lico drzwi, s trójwymiarowe, co pogBbia efekt przestrzeni. Starannie opracowane twarze kontrastuj z szatami o mocno linearnym modelunku. ·ð Od strony tre[ciowej Drzwi Bernwarda zdradzaj erudycj biskupa. Wyszukany program ikonograficzny oscylujcy wokóB Adama i Ewy, Kaina i Abla oraz dzieciDstwa i mczeDskiej [mierci Chrystusa podkre[la aspekt zbawczej ofiary Chrystusa jako odkupiciela czBowieka. W [redniowieczu powszechne byBo przedstawienie ludzkiego wymiaru Chrystusa bdcego nowym Adamem, który przyszedB na [wiat z celu zbawczej misji, przez któr na krzy|u dokonaB odkupienia ludzi z grzechów. Symbolika grzechu jest obecna na kilku kwaterach  m.in. obok PiBata jest przedstawiony diabeB, ponadto silnie podkre[lono akt grzechu  np. w scenie Ukrzy|owania zamiast Marii i Zw. Jana u stóp Jezusa ukazani s dwaj oprawcy, jeden z nich  Stefaton podaje gbk z |óBci, drugi  Gaius Cassius  przebija wBóczni bok. W odniesieniu do problematyki ludzkiej sBabo[ci sceny lewego skrzydBa unaoczniaj upadek czBowieka, czego kulminacj jest bratobójstwo, natomiast tre[ scen w prawym skrzydle ukazuje zwycistwo czBowieka nad grzechami. Drzwi pBockie ·ð obecnie znajdujce si w zachodnim portalu Soboru Sofijskiego ([w. Zofii) w Nowogrodzie Wielkim ·ð Kompozycja: jest masywna i statyczna. ozdobno[, przejawiajca si w rytowanych zdobieniach ·ð Postaci s statyczne i podporzdkowane symetrycznie do pionowych osi kompozycji, starajc si unika wszelkich skrótów i przeci. Na abstrakcyjnym tle rysuj si wypukBe figury jako zbita masa. ·ð Wielkie gBowy, bez szyi o|ywia schematyczna mimika. Uniesione kciki ust Chrystusa siedzcego na tczy oznaczaj Baskawo[, opuszczone u kobiet stojcych nad grobem - smutek. WyBupiaste oczy, wyodrbnione znad pucoBowatych policzków, nadaj ich twarzom charakter niepokojcy. AnioBy ksztaBtowane s niezgrabnie. Posiadaj sztywne skrzydBa i spadaj [lizgowym lotem ku miejscu swej interwencji. Reliefom brak wykoDczenia szczegóBu. Rysunek miejscami jest niedbaBy i uderza zwBaszcza w opracowaniu dBoni. Drzwi gnieznieDskie ·ð Znajduj si przedstawienia o charakterze religijnym takie, jak ukazanie si Chrystusa [w. Wojciechowi we [nie, opuszczenie przez szatana ciaBa nawiedzonego, odzyskanie ksztaBtu przez upuszczone naczynie czy wreszcie czuwanie nad zwBokami Wojciecha orBa. OdwoBuj si one do na[ladownictwa Chrystusa oraz staczania duchowego boju z poganami. Znaczenie kwater w zestawieniu z przedstawieniami z bordiury Obok sceny narodzin [w. Wojciecha, na bordiurze, znajduje si przedstawienie Oriona z psem Syriuszem polujcych na zajca. Orion, motyw astrologiczny, w [redniowieczu byB symbolem mczeDstwa, natomiast zajc symbolizuje uciekajc dusz. Aczc oba przedstawienia rysuje si przyszBo[ [w. Wojciecha jako mczennika polujcego na dusze. Przy scenie oddania [w. Wojciecha do szkoBy magdeburskiej w bordiurze wida Bucznika wprawiajcego si w strzelaniu polujc na wiewiórk. StrzaBy symbolizuj sBowa, którymi [w. Wojciech bdzie strzela do pogan. Zwity wznoszcy si na wy|yny hierarchii ko[cielnej przez scen przekazania inwestytury, przedstawiony jest przy kozle górskim potwierdzajcym wznoszenie si ku Bogu. Ksiga z Kells Ksiga z Kells, znana równie| pod nazw Ewangeliarz z Kells lub Ewangeliarz [witego Kolumbana  manuskrypt z okoBo 800 roku, bogato iluminowany przez celtyckich mnichów, pochodzcy prawdopodobnie z klasztoru na wyspie Iona zaBo|onego przez [w. Kolumbana. ·ð Ksiga jest jednym z najwa|niejszych zabytków chrze[cijaDstwa irlandzkiego i dzieB irlandzko-saskiej sztuki, stanowi ona równie| jeden z najpikniejszych iluminowanych manuskryptów [redniowiecznych, jakie zachowaBy si do naszych czasów. Warto[ artystyczna i precyzja wykonania stawia to dzieBo na czele najbardziej godnych uwagi dzieB [redniowiecznej sztuki religijnej mimo |e niedokoDczony. ·ð Ksiga z Kells zawiera cztery Ewangelie, poprzedzone wstpami, opatrzone streszczeniami i konkordancjami dotyczcymi poszczególnych tekstów ewangelicznych, spisane majuskuB insularn, atramentem w kolorach czarnym, czerwonym, fioletowym i |óBtym. Manuskrypt skBada si obecnie z 340 kart welinowych, tzw. folio. Wikszo[ folio stanowi w rzeczywisto[ci cz[ wikszych arkuszy, tzw. bifolio, które zBo|one na póB daj dwa folio. Wiele bifolio zostaBo zBo|onych razem i zszytych ze sob na ksztaBt zeszytu. Niektóre folio nie stanowi cz[ci |adnego bifolio, a s po prostu pojedynczymi osobnymi kartami wstawionymi w  zeszyt . ·ð Ksiga z Kells przeznaczona byBa raczej do celów liturgicznych ni| edukacyjnych. Podobnych rozmiarów, bogato zdobione ewangeliarze kBadziono na gBównym oBtarzu, skd [cigane byBy jedynie w celu odczytania zeD tekstów ewangelicznych podczas mszy. Jest jednak|e wielce prawdopodobne, |e kapBan odprawiajcy msz w rzeczywisto[ci nie czytaB z samej ksigi, lecz raczej recytowaB z pamici odpowiednie fragmenty. romaDska kolumna z personifikacjami przywar Strzelno - Kolumna cnót TytuB: RomaDskie kolumny Powstanie: II poBowa wieku XII i pocztek wieku XIII Miejsce: Ko[cióB [w. Trójcy w Strzelnie Kolumny: - Lewa to kolumna przywar, prawa - cnót. - Zdobi je midzy innymi "polska Wenus wstydliwa" - pierwsze w polskiej sztuce sakralnej przedstawienie nagiej kobiety, uosabiajcej rozpust. -Znajdziemy tu te| personifikacje Sprawiedliwo[ci, Czysto[ci oraz Pychy, Gniewu, Krzywoprzysistwa, np. m|czyzna z mieczem w rku symbolizuje grzech zabójstwa. -Cnoty: Sprawiedliwo[  posta trzyma w rku wag, Wiara  posta trzyma dwa krzy|e, oraz z obBoków wyBania si bBogosBawica Rka Bo|a, Mdro[ (roztropno[)  z ksig w rku, Cierpliwo[  wycignity palec wskazujcy na klatce piersiowej, Pokora  rce skrzy|owane na piersiach i gBowa pochylona  w [redniowieczu to królowa cnót, PosBuszeDstwo  rce s otwarte do obserwatora, w taki sam sposób rycerstwo oddawaBo posBuszeDstwo swojemu wBadcy, taki sam motyw mo|emy zaobserwowa na tympanonie zwiastowania, Wstrzemizliwo[  szeroko otwarte ramiona przez kobiet, Czysto[  niewiasta trzyma berBo zakoDczone kwiatem lilii, Pokój Chrystusowy  lewa rka uniesiona w ge[cie powitania. Bibliografia: ·ð  Historia malarstwa , Paz Garcia Ponce de Leon ·ð  Sztuka [wiata wyd. Arkady ·ð  Kierunki i style w sztuce leksykon wyd. LAROUSSE ·ð  SZTUKA I CZAS Barbara OsiDska

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
RZEŹBA W KAMIENIU I DREWNIE ROMAŃSKA
Biblia (Ks Hioba 91 35)
Rzeźba terenu
biblia 29 11
rzeźba
Biblia, życie Chrystusa
RZEŹBA EOLICZNA
Biblia (Ks Hioba 281 28)
Biblia królowej Zofii

więcej podobnych podstron