3543304284

18 Stanisław Makowski

W opublikowanej również w „Ćwiczeniach” Rozmowie między T.SaT.Z. (Teo-dozym Sierocińskim a Tymonem Zaborowskim, 1818,1, 91-108), czyli pierwszym polskim wywiadzie literackim, Zaborowski dał wyraz wartości własnego prowinc-jonalizmu i oryginalności, a w konsekwencji przeciwstawił naturalny i mentalny pejzaż Krzemieńca pejzażowi Warszawy:

Te góry ogromne [krzemienieckie], te sypiące się na nich zwaliska, te olbrzymie drzewa, równie wiekiem swoim, jak młode przy nich, skromne zabudowania te, jak te, tego roku wyrosłe lub tej wiosny rozwinięte kwiaty - wdziękami swoimi przyrodzonymi zachwycają nas prawdziwie. [...] Ileż by powinny w tobie wzbudzać wyobrażeń, ileż twoim myślom nadawać wzniosłości i wdzięku!

(1,95)

W polemice z „Pamiętnikiem Warszawskim” „Ćwiczenia” podjęły także, piórem Sierocińskiego, obronę własnego, prowincjonalnego języka, jego odmiennych od języka stolicy form gramatycznych i słownictwa, ujawniając i w tym zakresie wartość prowincjonalizmu, który klasycystyczny jeszcze krytyk przeciwstawił centrum w pełnym dumy powiedzeniu:

„Niechaj tymczasem Krzemieniec będzie mi Warszawą!”

(1818,11,64)

Począwszy od roku 1818 zaczęło się rozwijać w Warszawie czasopiśmiennictwo stanowiące już przejaw nowoczesnej, a więc romantycznej kultury. Wymienić tu trzeba przede wszystkim wydawane przez Brunona Kicińskiego: „Gazetę Codzienną Narodową i Obcą” (1818-1819), zasłużony dla popularyzacji m.in. literatury i myśli niemieckiej w Polsce „Tygodnik Polski i Zagraniczny” (1818-1822), pierwsze pismo zamknięte przez władze Królestwa; patriotycznego i liberalnego „Orła Białego” (1819-1820), „Wandę” (1820-1823) i „Astreę” (1821-1825). Obok nich trzeba wymienić także sprofilowaną tematycznie „Gazetę Literacką” (1821-1822) Natana Glucksberga i Adama T. Chłędowskiego, informującą o nowościach wydawniczych oraz popularyzującą szczególnie Calderona, który „na imię romantycznego poety zasługuje” (1821, nr 6, s. 44). Przemiany w repertuarze oraz w stylu gry teatralnej w latach 1820-1821 rejestrował „Tygodnik Muzyczny” (później „i Dramatyczny”) redagowany przez Karola Kurpińskiego¹⁹.

Decydujące znaczenie dla rozwoju romantyzmu w Warszawie miała w latach 1816-1829 stała obecność, przede wszystkim w czasopismach, utworów i nazwisk takich zwłaszcza pisarzy jak Schiller, Goethe, Byron, Scott, bracia Schleglowie („Tygodnik Polski” opublikował w 1819 r. Porównanie poezji klasycznej z romantyczną A. W. Schlegla), de Stael (publikacja pism przez I. S. Kiełczewskiego w 1819), czy wreszcie Kanta i Schellinga (artykuł S. Kłokockiego, 1819). Przywoływana przez

O czasopiśmiennictwie kulturalnym dokumentującym życie teatralne okresu przełomu oraz o krytyce teatralnej zob. Z. Przychodniak: U progu romantyzmu. Wrocław 1991. Wykraczające poza klasycyzm rozumienie dramatu sformułował F. Wężyk w rozprawie O poezji dramatycznej (1811-1814), wyd. w 1821.