3813100339

1.1. Z dziejów gwar ostródzko-warmińsko-mazurskich

***

W 1970 r., jeszcze jako student filologii polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, zostałem zatrudniony w Pracowni Dialektologicznej Zakładu Językoznawstwa PAN w Warszawie przy pracach nad Słownikiem gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur (SGOWM). Było to moje pierwsze zetknięcie się z pracą naukową sensu stricto oraz z badaniami z zakresu dialektologii i leksykografii. Porządkowałem wówczas materiał dokumentacyjny kartoteki SGOWM, liczącej ok. 600 000 przykładów, i redagowałem próbne artykuły hasłowe do słownika.^{1 2} Z tejże kartoteki pozyskałem także materiał do mojej pracy magisterskiej pt. Nazwy drzew i krzewów w gwarach ostródzko-warmińsko-mazurskich, którą opracowałem pod kierunkiem profesora Mieczysława Szymczaka, oraz do mojej pierwszej książki naukowej, która została wydana jako tom 11. serii „Studia Warmińsko-Mazurskie" pt. Nazwy roślin w gwarach ostródzko-warmińsko-mazurskich? W ten sposób gwary ostródzko-warmińsko--mazurskie, które wówczas były już tylko faktem historycznym, stały się przedmiotem moich zainteresowań i publikacji na lat kilkanaście.

***

1.1.1. Historia gwar ostródzko-warmińsko-mazurskich

Gwary ostródzko-warmińsko-mazurskie (owm) należały do tzw. nowszych dialektów mieszanych, zajmujących - ogólnie rzecz biorąc - obszar Pomorza Mazowieckiego. Sam termin nowsze dialekty mieszane ma złożoną genezę, która wymaga tu komentarza. W najwcześniejszych chronologicznie pracach K. Nitscha występują określenia nowsze dialekty niemazurzące/ dialekty nowsze, które odnoszą się do następujących pierwotnych obszarów gwarowych: kociewskiego, borowiacko-krajniackiego, grudziądzkiego, malborsko-lubawskiego, ostródzkiego, warmińskiego. Ich „nowszość" wiązała się z wtórnym osadnictwem genetycznie wielkopolsko-kujawskim na tych terenach, które zachodziło w okresie od XII do XVI w. Trzeba także dodać, że u podstaw gwar ostródzko-warmińsko-mazurskich leżą

11

1

   Zob. Z. Stamirowska, H. Pałaszowa, H. Perzowa (red.). Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur (SGOWM). Zeszyt próbny, część I: Rzeczowniki, przymiotniki, przysłówki odprzymiotnikowe i czasowniki, Warszawa 1972, s. 3-6; Z. Stamirowska, H. Pałaszowa, H. Perzowa, Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur (SGOWM) (Po konferencji nad Zeszytem próbnym), „Poradnik Językowy” 1973, z. 5-6, s. 331-342.

2

   S. Dubisz, Nazwy roślin w gwarach ostródzko-warmińsko-mazurskich, Wrocław 1977, ss. 158 (z 16 mapami).