Uniwersytet Warmińsko - Mazurski w Olsztynie został powołany na mocy Ustawy z dnia 9 lipca 1999 roku jako kontynuator tradycji akademickiej trzech szkól wyższych: Akademii Rolniczo-Technicznej im. M. Oczapowskiego w Olsztynie, Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie oraz Warmińskiego Instytutu Teologicznego.
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie jest uczelnią publiczną. Spośród siedemnastu wydziałów' uczelni, jedenaście ma pełne prawa akademickie, czyli uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora habilitowanego (13 uprawnień). Uprawnienia do doktoryzowania posiada szesnaście wydziałów - łącznie mogą one nadawać stopień naukowy doktora w 22 dyscyplinach.
W Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie zatrudnionych jest 1938 nauczycieli akademickich, w tym 558 posiada tytuł profesora lub stopień doktora habilitowanego. W roku akademickim 2013/2014 kształci się tu około 29 500 osób, w tym na studiach: stacjonarnych (21 336), niestacjonarnych (6 134), doktoranckich (618) oraz 1386 na studiach podyplomowych.
Uniwersytet prowadzi kształcenie na studiach trzeciego stopnia - doktoranckich w dziedzinach: nauki rolnicze, nauki biologiczne, nauki techniczne, nauki humanistyczne, nauki społeczne, nauki weterynaryjne i nauki teologiczne w dyscyplinach: agronomia, biologia, filozofia, geodezja i kartografia, historia, inżynieria rolnicza, językoznawstwo, ochrona i kształtowanie środowiska, literaturoznawstwo, pedagogika, nauki o polityce, rybactwo, technologia żywności i żywienia, zootechnika.
Misją Uczelni jest wszechstronna działalność na rzecz rozwoju kształcenia wysokiej jakości absolwentów i kadr naukowych, realizacji badań naukowych dostosowanych do potrzeb gospodarki regionu i kraju oraz wzbogacania kultury narodowej. Jako priorytetowe obszary działań uznane zostały: kształcenie studentów1 ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb rynku pracy, kształcenie i rozwój kadry' akademickiej, badania naukowe, zarządzanie uczelnią z wykorzystaniem systemu informatyzacji, rozwój infrastruktury oraz promocja na krajowym i międzynarodowym rynku edukacyjnym. Realizując program działań w obszarze kształcenia, uczelnia za priorytetowe uznaje, m.in.: upraktycznienie kształcenia poprzez rozszerzenie współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym, tworzenie programów' o profilu praktycznym, umiędzynarodowienie kształcenia - tworzenie programów' w językach obcych, wpieranie i upowszechnianie krajowych oraz zagranicznych programów mobilności studentów i doktorantów, podnoszenie jakości procesu dydaktycznego, etc.
Uniwersytet promuje i szerzy kulturę przez społeczność akademicką rozumianą jako wspólnotę uczonych, studentów i absolwentów . Jest nowoczesną, docenianą przez studentów uczelnią i „Uczelnią Przyjazną Studentom” - taki prestiżowy tytuł przyznali nam dwukrotnie sami studenci w plebiscycie organizowanym przez Parlament Studentów Rzeczypospolitej Polskiej.
Poza podstawowy mi jednostkami organizacyjnymi funkcjonują:
1. Jednostki Międzywydziałowe, m.in.:
1.1. Studium Języków Obcych,
1.2. Studium Wychowania Fizycznego i Sportu.
2. Jednostki Ogólnouczelniane, m.in.:
2.1. Akademickie Centrum Kultury,
2.2. Akademickie Centrum Szkolenia Sportowego,
2.3. Archiwum i Muzeum UWM,
2.4. Biblioteka Uniwersytecka,
2.5. Centrum Egzaminacyjne Instytutu Goethego,
2.6. Centrum Kultury i Języka Polskiego dla Cudzoziemców,
2.7. Ośrodek Szkolenia Praktycznego Nauczycieli,
2.8. Regionalne Centrum Informatyczne,
2.9. Wydawnictwo Uniwersytetu.