Uniwersytet Warmińsko - Mazurski w Olsztynie został powołany na mocy Ustawy z dnia 9 lipca 1999 roku jako kontynuator tradycji akademickiej trzech szkół wyższych: Akademii Rolniczo-Technicznej im. M. Oczapowskiego w Olsztynie, Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie oraz Warmińskiego Instytutu Teologicznego. Jest uczelnią publiczną. Spośród siedemnastu wydziałów uczelni, jedenaście ma pełne prawa akademickie, czyli uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora habilitowanego (13 uprawnień). Uprawnienia do doktoryzowania (23 uprawnienia) posiada szesnaście wydziałów.
W Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie zatrudnionych jest 1977 nauczycieli akademickich, w tym 586 posiada tytuł profesora lub stopień doktora habilitowanego. W roku akademickim 2014/2015 kształci się tu ponad 27 tysięcy osób, w tym na studiach: stacjonarnych blisko 20 200, niestacjonarnych 5 200, doktoranckich ponad 600 oraz ok. 1250 na studiach podyplomowych.
Uniwersytet prowadzi kształcenie na studiach trzeciego stopnia - doktoranckich w dziedzinach: nauki rolnicze, nauki biologiczne, nauki techniczne, nauki humanistyczne, nauki społeczne, nauki weterynaryjne i nauki teologiczne w dyscyplinach: agronomia, biologia, filozofia, geodezja i kartografia, historia, inżynieria rolnicza, językoznawstwo, ochrona i kształtowanie środowiska, literaturoznawstwo, pedagogika, nauki o polityce, rybactwo, technologia żywności i żywienia, zootechnika.
Misją Uczelni jest wszechstronna działalność na rzecz rozwoju kształcenia wysokiej jakości absolwentów i kadr naukowych, realizacji badań naukowych dostosowanych do potrzeb gospodarki regionu i kraju oraz wzbogacania kultury narodowej. Jako priorytetowe obszary' działań uznane zostały: kształcenie studentów ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb ry nku pracy, kształcenie i rozwój kadry akademickiej, badania naukowe, zarządzanie uczelnią z wykorzystaniem sy stemu informatyzacji, rozwój infrastruktury oraz promocja na krajowym i międzynarodowym rynku edukacyjnym. Realizując program działań w obszarze kształcenia, uczelnia za priory tetowe uznaje, m.in.: innowacyjność i upraktycznienie kształcenia poprzez rozszerzenie współpracy' z otoczeniem społeczno-gospodarczym, tworzenie programów o profilu praktycznym, umiędzynarodowienie kształcenia - tworzenie programów' w języ kach obcych, w pieranie i upow szechnianie krajowych oraz zagranicznych programów' mobilności studentów i doktorantów1, podnoszenie jakości procesu dydaktycznego, etc.
Uniwersytet promuje i szerzy kulturę przez społeczność akademicką rozumianą jako wspólnotę uczonych, studentów i absolwentów. Jest nowoczesną, docenianą przez studentów uczelnią i „Uczelnią Przyjazną Studentom” - taki prestiżowy tytuł przyznali nam dwukrotnie sami studenci w plebiscycie organizowanym przez Parlament Studentów' Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie Uniwersytet jest laureatem konkursu „Uczelnia Przyjazna Rodzicom”. Też zaszczytny tytuł uczelnia otrzymała za tworzenie przestrzeni przyjaznej dla rodziców studiujących i pracujących naukowo oraz wdrażanie rozwiązań sprzyjających godzeniu życia rodzinnego z pracą.