3685665868

WYKŁADY

nej. Ustawa o diagnostyce laboratoryjnej określa również kompetencje diagnosty laboratoryjnego, w tym kierownika laboratorium, specjalisty w dziedzinie adekwatnej do profilu laboratorium medycznego. Ustawa o diagnostyce laboratoryjnej, wskazuje również fizyczne miejsce wykonywania czynności diagnostyki laboratoryjnej jako medyczne laboratorium diagnostyczne, co również jednoznacznie precyzuje że, diagnosta laboratoryjne sprawuje laboratoryjną opiekę medyczną nad pacjentem w medycznym laboratorium diagnostycznym. Obowiązujące akty prawne, określają wymagania fazy przedanalitycznej, analitycznej i poanali-tycznej w medycznych laboratoriach diagnostycznych. Standardy jakości w medycznych laboratoriach diagnostycznych wymuszają istnienie systemów zarządzania jakością, w związku z tym coraz częściej laboratoria decydują się na wdrożenie normy PN-EN ISO 15189:2008 (Polska Norma PN-EN IS0 15189:2008, Laboratoria medyczne, Szczególne wymagania dotyczące jakości i kompetencji), normy dedykowanej do medycznych laboratoriów diagnostycznych.

Wpływ fazy przedanalitycznej na wiarygodność wyników badań Hanna Zborowska

Podstawą uzyskania rzetelnego wyniku oznaczenia oprócz zastosowania właściwej, dobrze wystandaryzowanej metody badawczej jest także odpowiednia jakość próbki. Płyny ustrojowe jako materiał do badań, są szczególnie narażone na wpływ wielu czynników, których zaistnienie może w sposób istotny zmienić wartość uzyskanego wyniku i wpływać na jego interpretację. Mino dobrze określonych wymagań w zakresie przygotowania pacjenta do badania mających na celu wyeliminowanie wpływu pory dnia, posiłku, wysiłku fizycznego, itp. należy pamiętać, że ich wykonanie zależy wyłącznie od pacjenta, szczególnie jeśli jest to pacjent ambulatoryjny. Od pacjenta zależy także jakość próbek moczu czy kału, które w większości pobierane są przez niego samego. Oczywiście standardowe wymagania mogą być zrealizowane wyłącznie w odniesieniu do badań planowych. W każdym innym przypadku wpływ powyższych czynników należy uwzględnić przy interpretacji wyniku. Często nie uświadamianą przyczyną niespójności wyników z sytuacją kliniczną jest stosowanie, często w sposób niekontrolowany /zdarzają się wielokrotne przekroczenia zapotrzebowania/, suplementów diety. Mogą one zmieniać stężenie w zakresie składników zawartych w suplemencie - żelazo, magnez, kwas foliowy ale także wpływają np. na stężenie hormonów i czynniki układu krzepnięcia. Farmakoterapia, oprócz pożądanego efektu leczniczego jest przyczyną niezamierzonego działania uszkadzającego na narządy /wątroba, nerki, szpik kostny/ ale też modyfikuje przebieg wielu reakcji chemicznych w czasie oznaczenia. Powszechnie znany jest hamujący wpływ witaminy C na przebieg reakcji oksydazowej oznaczenia glukozy. Niewątpliwie trudnym problemem są zmiany natury próbki spowodowane sytuacją kliniczną pacjenta: hiperbilirubinemia, hiperli-pemia, hipo- i hiperproteinemia czy obecność przeciwciał heterofilnych i autoprzeciwciał. Te ostatnie często są źródłem .nieprawdziwych" wyników oznaczeń immunologicznych.

Nie mniejsze źródło odstępstw w jakości próbki stanowią błędy popełniane na etapie pobierania krwi do badania. Najczęściej są to działania mechaniczne /zbyt długi ucisk staży, oklepywanie miejsca pobrania, zbyt intensywna aspiracja, użycie za cienkiej igły/ prowadzące do rozpadu krwinek. Czerwone zabarwienie surowicy lub osocza jest potwierdzeniem tego zjawiska i takie próbki powinny być dyskwalifikowane. W próbkach shemolizowanych uzyskuje się fałszywie zawyżone wyniki oznaczeń potasu, AST, LDH, żelaza wynikające z uwolnienia się tych składników z wnętrza krwinek ale także błędne wyniki oznaczeń związane z interferencją ze strony hemoglobiny. Należy pamiętać, że hemoliza nie jest widoczna w próbkach krwi pełnej i w przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy upewnić się czy fakt ten nie ma miejsca odwirowując próbkę krwi pełnej Lu pozostawiając ją do opadnięcia krwinek. Inne błędy zdarzające się na etapie pobierania próbek krwi to: niezachowanie proporcji pomiędzy objętością krwi i antykoagulantu /możliwa dyskwalifikacja próbki/ i użycie niewłaściwego antykoagulantu. W tym drugim przypadku wykrycie błędu jest prawie nie możliwe. Szczególną sytuacją jest wykrzepienie próbek z antykoagulantami wskutek ich niewłaściwego wymieszania. Powstający skrzep może być widoczny gołym okiem i próbka powinna być zdyskwalifikowana, ale wytworzenie mikro skrzepów może być trudne w ocenie makroskopowej i w efekcie być źródłem błędnych wyników oznaczeń parametrów układu krzepnięcia. Z kolei nie wykrzepienie próbek surowicy powoduje zmiany w naturze analizowanego materiału i w efekcie uzyskanie odmiennych wyników oznaczenia niektórych parametrów/np. białka/. W warunkach szpitalnych częstym błędem jest pobieranie próbek przez wenflom, bez uprzedniego usunięcia pierwsze porcji krwi. Takie postępowanie jest częstym źródłem rozcieńczenia próbki i uzyskiwania fałszywie zaniżonych wyników wszystkich oznaczanych parametrów lub też domieszki składnika jeśli oznaczany składnik zawarty jest w płynie infuzyjnym /glukoza, elektrolity. Pobranie próbki na badanie układu krzepnięcia po uprzednim przepłukaniu we-nflomu heparyną będzie źródłem błędnych oznaczeń parametrów układu krzepnięcia. Wielość problemów fazy przedlaboratoryjnej stanowi istotny problem i zawsze powinny one być uważnie rozważone przy interpretacji wyników.

Ouality Control in View of ISO 15189 and Beyond Oswald Sonntag

Ouality control programs in the medical laboratory have a long bisiory. Today the focus is mainly driven by either patient safety initiatives or/and the IS015189 document.

In the presentation we will learn morę about some details of the quality control challenges in the routine laboratory work. From the beginning of the calibration process, intemal and external ąuality control process, use of independent control materiał, reference method values and how to use and set goals for achieving reliable patient results.

Further aspects of extended ąuality control procedures need to be con-sidered in order to improve the ąuality of the medical laboratory.

We will discuss the use of uncertainty values, concept of traceability, commutability of calibrators and control materials, ąuality indicators for pre-, post-, and analytical phase, and how to set goals for the ąuality. Calculation of the sigma level and the State of the art of laboratory performance will be covered.

Finally we will understand the way of troubleshooting in daily laboratory performance issues by use of inter-laboratory comparisons.

It is estimated that 60 - 80 % of clinical decisions are based upon in-formation derived from laboratory test results. A good ąuality control program is essential to provide reliable laboratory results for patients to protect them for misdiagnosis and mistreatment. Such programs will help to safe money to avoid unnecessary additional testing and examinations of the patient. It has an influence in the long run of the hospitalisation and also the reputation of the hospital.

Zmiany stężenia białka w surowicy krwi jako czynnik interferujący. Ewelina Kmin

Hiperproteinemia jako czynnik interferujący wydaje się szczególnie trudna do wykrycia ponieważ nie można jej ocenić wizualnie, a nowoczesne analizatory biochemiczne mimo dużego postępu technologicznego wciąż nie posiadają opcji jej detekcji.

Celem przeprowadzonych badań było porównanie wyników stężenia elektrolitów dwoma metodami (ISE Indirect, ISE Direct) w próbkach surowicy krwi o wysokim stężeniu białka całkowitego (> 9,2 g/dl) oraz ocena wpływu zmian stężenia białka na wyniki elektrolitów oznaczanych obydwoma metodami.

Materiał do badań stanowiły świeże próbki surowicy krwi (n = 30) z nor-moglikemią, wolne od hemolizy, lipemii i hiperbilirubinemii, które dostarczono do laboratorium celem wykonania rutynowych badań biochemicz-

Pomiaru elektrolitów dokonywano powszechnie stosowaną w analizatorach biochemicznych metodą potencjometru pośredniej przy użyciu elektrod jonoselektywnych - ISE Indirect (analizator Cobas c501, Integra 800, Dimension EXL) oraz potencjometru bezpośredniej - ISE Direct (analizator Vitros FS5600, ABL 800 Radiometer)

Uzyskane wyniki wskazują, że pomiary potencjometryczne przy użyciu ISE Indirect są w znaczący sposób zakłócane i modyfikowane w próbkach krwi o wysokich stężeniach białka a tym samym nie odzwierciedlają stanu rzeczywistego i są powodem rozbieżności wyników pomiędzy obydwoma metodami. Różnice wahają się w granicach 6-10 mmol/l dla sodu oraz 0.18 - 0,33 mmol/l dla potasu. W niektórych pizypadkach różnice między poszczególnymi wartościami stężeń dla jonów sodowych dla obu metod sięgały nawet 12 mmol/l, a dla jonu potasowego 0,37 mmol/l. Wysoką zgodność wyników obseiwowano natomiast w próbkach surowicy z normoproteinemia jak również w przypadku obniżonego stężenia białka całkowitego.W codziennej praktyce laboratoryjnej problem

291