5502552131

Podsumowującą niejako dotychczasowe badania i koncepcje na gruncie antropologii filmowej jest praca A. S. Dudziaka, pt.: Antropologia przestrzeni w filmie fabularnym. Autor segreguje i klasyfikuje teorię z zakresu tej dziedziny, opisuje różne rodzaje przestrzeni filmowej w jej antropologicznym ujęciu oraz wyróżnia standardowe motywy i symbole archetypowe, powołując się przy tym na przykłady zaczerpnięte z prac wielu filmoznawców.

W filmologii zagranicznej tendencje antropologiczne również bardzo silnie zaznaczały się w badaniach filmoznawców. Niestety, spośród wielu prac badawczych z zakresu antropologii filmowej, wiele nie zostało jeszcze przetłumaczonych na język polski¹².

Jednym z autorów, którzy doczekali się polskiego przekładu jest francuski antropolog i socjolog Edgar Morin. Jego niewątpliwą zasługą jest zwrócenie uwagi na występujące w filmie kategorie typowo antropologiczne, takie jak magia, sen, mit. Świat prezentowany w filmie jest zdaniem autora odbiciem „pierwotnej wizji świata, [...] naturalnym spektaklem”, który łączy w sobie postrzeganie realne oraz magiczne¹³. Możliwość uczuciowego uczestnictwa odbiorców w takim spektaklu, identyfikacja z bohaterami oraz przeobrażenie czasu i przestrzeni, jakie zachodzi w ich wyobraźni, czynią z kina scenę magiczną i zaświadczają o jego „antropologicznej czystości”¹⁴. Nieoceniony wkład Morina w problematykę antropologii filmowej stanową również jego rozważania na temat znaczeń symbolicznych filmowego obrazu.

Problematyką genezy filmu fabularnego oraz jego znaczenia dla ludzkiej wyobraźni podejmował w swoich esejach amerykański krytyk Parker Tyler. W drodze rozważań starał się znaleźć odpowiedź na zasadnicze pytanie o wpływ filmu na człowieka współczesnego. Autor skonstatował, że sztuka filmowa dąży do „ożywienia prestiżu klasycznej ludzkiej wyobraźni” poprzez „ożywienie” fotografii, która z kolei przedstawia człowieka w bardziej realny i przekonywający dla przeciętnego odbiorcy sposób niż jakakolwiek inna sztuka¹⁵. Znamiennym w jego pracy jest także przyrównanie filmu do rytuału na podstawie pewnych niezmiennych schematów symbolicznych, wierzeń pierwotnych oraz archetypów idealnych, których odbicia w zmodyfikowanej formie doszukiwał się w obrazie filmowym.

¹²    Wszystkie wymienione pozycje obcojęzyczne, jeśli nie zaznaczono inaczej, zostają przytoczone na

podstawie pracy Arkadiusza S. Dudziaka. Antropologia przestrzeni w filmie fabularnym. Lublin 2000.

¹³    E. Morim Kino i wyobraźnia, przel. Konrad Eberhardt. Warszawa 1975, s. 203.

¹⁴    Ibidem, s. 222.

¹⁵    Zob. A. S. Dudziak, Antropologia pizestrzeni.... s. 31-32.

9