5555240913

PU-BI. W rezultacie w późniejszych wersjach modelu TAM postawy (ATT) zostały usunięte a czynniki PU/PEU determinują bezpośrednio intencje⁸.

TAM zakłada, że zmienne zewnętrzne (charakterystyka systemu IT, charakterystyka użytkownika, czynniki organizacyjne) wpływają pośrednio na intencje determinując wielkość PU/PEOU (Venkatesh i Davis, 2000, s. 187), przy czym wpływ czynnika PU jest znacząco większy niż PEOU. Ponadto wykorzystanie SI/TI może być przewidywane na podstawie intencji. Zamiarem Davisa było opracowanie „prostego, teoretycznie uzasadnionego modelu, zdolnego do objaśnienia czynników akceptacji systemów komputerowych w sposób ogólny, to jest dla różnych grup użytkowników końcowych i różnych rodzajów systemów [...] TAM ma stanowić teoretyczną podstawę objaśniającą w jaki sposób zewnętrzne czynniki wpływają na przekonania, postawy i intencje" (Davis, 1989, s. 985). Z uwagi na trudność z pomiarem użytkowania systemu wiele badań posługuje się modelem czteroskład-nikowym zakładającym, że wysoka wartość BI determinuje wysoką wartość użytkowania, por. Taylor i Todd (1995)⁹.

Model TAM¹⁰ porównywano ze „zwykłym" modelem TPB nie zawierającym czynników pierwszego stopnia w którym postawa, normy subiektywne oraz kontrola behavio-ralna były mierzone bezpośrednio¹¹. „Zwykły" model TPB oraz model TAM zawierały po trzy czynniki objaśniające intencje oraz wykorzystanie systemu. Wykorzystanie TPB nie poprawiło prognostycznych właściwości modelu ponieważ oba wyjaśniały po 34% zmienności wykorzystania systemu. W modelu zdekomponowanym wszystkie czynniki pierwszego stopnia za wyjątkiem PEOU oraz kompatybilności okazały się istotne, zaś model ma nieznacznie lepsze właściwości prognostyczne ponieważ udział wyjaśnianej zmienności wykorzystania wzrósł do 36%. Taylor i Todd przyznają, że prognostyczne właściwości modelu poprawiły się w niewielkim stopniu, zwłaszcza uwzględniając wzrost złożoności modelu (13 zamiast 5 czynników) ale uważają, że model zdekomponowany lepiej objaśnia przyczyny wykorzystania SI/TI. Przykłady zastosowania modelu wykorzystującego teorię planowanego działania do określenia akceptacji SI/TI można także znaleźć w pracach Lin i inni (2006); Hung i Chang (2005); Hsu i Chiu (2004) oraz Mathieson (1991).

Model TAM był wielokrotnie wykorzystany w badaniu akceptacji różnych systemów komputerowych: aplikacje biurowe takie jak arkusze kalkulacyjne i edytory (Burton-Jones

⁸Por. przykładowo Igbaria i inni (1997); Burton-Jones i Hubona (2005); Venkatesh i Davis (2000).

⁹W przeglądzie 145 artykułów wykorzystujących TAM wskazuje się, że 43% badań nie zawierało relacji pomiędzy intencją a faktycznym wykorzystaniem Shumaila Y. Yousafzai (2007a).

¹⁰W związku z tym skala formatywna jest kontekstowa i powinna być adaptowana do potrzeb konkretnego badania. Przykładowo pytanie o dostęp do danych ma sens w środowisku bazodanowym, w którym użytkownicy mają - podyktowany względami bezpieczeństwa -ograniczony dostęp do danych. W przypadku aplikacji biurowej czy programu komunikacyjnego takie pytanie może nie mieć sensu.

¹¹ Ponieważ skala pomiarowa obejmowała zaledwie 9 pytań więc można mieć poważne zastrzeżenia co do precyzji pomiaru (Taylor i Todd, 1995, s. 173-174).

17