5673850846

20 Konstytucyjne podstawy stanów nadzwyczajnych w państwach bałkańskich i w Turcji

rządy poszczególnych państw biorą coraz większy udział w sprawowaniu władzy ustawodawczej w Unii Europejskiej, zaś parlamenty stopniowo przekształcają się w organy władzy wykonawczej o coraz bardziej ograniczonej swobodzie ustawodawczej. Konstytucje natomiast stopniowo przestają być nadrzędnym aktem prawodawczym w narodowym systemie prawnym³⁵.

Zapewnienie bezpieczeństwa na własnym terytorium oraz ochrona swoich obywateli jest podstawowym obowiązkiem każdego państwa. Do prawnych narządzi służących realizacji powyższych celów należą stany nadzwyczajne, wprowadzane przez władze państwa na części lub na całym terytorium kraju.

W Unii Europejskiej nie ma definicji stanu nadzwyczajnego ani sytuacji nadzwyczajnej, także doktryna prawa wspólnotowego nie dopracowała się oryginalnego pojmowania sytuacji nadzwyczajnych³⁶.

W polskiej doktrynie stan nadzwyczajny jest zwykle rozumiany jako termin teoretyczny, który skupia w sobie wszystkie cechy stanów nadzwyczajnych - rodzajów (postaci) stanu nadzwyczajnego, przy czym Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego³⁷ pod hasłem „stany nadzwyczajne państwa” nie przytacza jego definicji, a wymienia i definiuje jedynie: „stan wojenny" „stan wojny” i „stan wyjątkowy”. Według K. Prokopa termin stan nadzwyczajny: w państwie demokratycznym oznacza reżim prawny wprowadzany w razie wystąpienia szczególnego zagrożenia, którego usunięcie jest możliwe tylko przy pomocy środków o wyjątkowym charakterze. Reżim ten cechuje się przede wszystkim ograniczeniem (zawieszeniem) określonych praw i wolności jednostki. Może również wystąpić przesunięcie kompetencji między organami władzy publicznej lub nadanie im szczególnych uprawnień służących usunięciu powstałego zagrożenia³⁸.

Konieczność regulacji stanów nadzwyczajnych na poziomie konstytucyjnym uzasadnia on potrzebą: przewidywania możliwości odejścia od postanowień konstytucji gwarantujących prawa i wolności jednostki, zapewnienia podstawy prawnej organom władzy publicznej działającym w czasie stanu nadzwyczajnego, a także zapewnienia spełniania przez konstytucyjną możliwość odstąpienia od niektórych

³⁵    K. Wojtyczek, op. cit., s. 15.

³⁶    C. Mik, Unia Europejska wobec sytuacji nadzwyczajnych, [w:] Prawa człowieka w sytuacjach nadzwyczajnych ze szczególnym uwzględnieniem prawa i praktyki polskiej, red. T. Jasudowicz, Toruń 1997, s. 83.

⁵⁷ Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, red. W. Łepkowski, Warszawa 2002, s. 128.

³⁸ K. Prokop, op. cit., s. 9.