5927375818

Zaraz po powstaniu listopadowym centralne władze oświatowe przeprowadziły wnikliwą rewizję podręczników używanych przed powstaniem w szkołach Królestwa Polskiego i Okręgu Naukowego Wileńskiego, eliminując z nich wiele niepożądanych treści. Pośpiesznie zainicjowano akcję edytorską, w ramach której wiele książek szkolnych wydawanych przed powstaniem listopadowym ukazało się w nowej, „oczyszczonej” wersji. Poczynając od r. 1833 przekazywano do rąk młodzieży takie „oczyszczone” edycje, to jest wydawnictwa przerobione według wskazówek i pod ścisłą kontrolą Rady Wychowania Publicznego. Szczególnie dotkliwie okaleczyli cenzorzy takie książki jak wileńskie, czterotomowe wypisy polskie Jana Zakrzewskiego, Pamiątka po dobrym ojcu Teodozego Sierocińskiego, Tirocinium hnguae latinae in usum I classis i Tirocinium linguae latinae in usum II classis Fryderyka Gedikiego, De vitae eicelentium imperatorum Korneliusza Neposa, Bre-yiarum histonae romanae Eutropiusza, bajki Augusta Fedrusa i Rys krótki chronologiczny historii powszechnej Iwana Kajdanowa. Konfrontując przedlistopadowe wydania tych książek z ich późniejszymi edycjami można łatwo zauważyć i zewidencjonować znaczne ubytki i zniekształcenia. Zabroniono po surową karą wykorzystywania dużej ilości tekstów z takich pozycji jak: Bajki i przypowieści Ignacego Krasickiego tudzież bajki wybrane z różnych autorów, Bajki i powieści Stanisława Jachowicza, Zadania do tłumaczenia z polskiego na łacińskie Kajetana Trojanowskiego, De vins illustribus urbis Romae nec non de Caesańbus Aureliusa Sekstusa Wiktora.

Zniechęciło to zapewne wydawców do podejmowania nowych „poprawnych” edycji tych książek przez bardzo długi okres i sprawiło, że młodzież nie mogła z tych publikacji korzystać bezpośrednio, lecz jedynie na lekcjach za pośrednictwem nauczycieli¹. Wszystkie wymienione wyżej wydawnictwa znalazły się w wykazie książek przeznaczonych dla szkół Okręgu Naukowego Warszawskiego, ale zalecono stosować kryterium selekcji treści. Wnioskować więc należy, że jeszcze bardziej zostały zaostrzone rygory eksploatowania piśmiennictwa pedagogicznego.

Bardzo dużo tytułów wypadło z obiegu szkolnego. Wielką stratą dla polskiej oświaty był zakaz korzystania z takich podręczników jak, między innymi: Euzebiusza Słowackiego Prawidła wymowy i poezji, Jana Chrzciciela Hedoina Zasady wymowy św., Augustyna Zdżarskiego Wypisy polskie czyli książka do czytania dla dzieci ułożona z wyimków różnych autorów polskich tak prozą jak i wierszem, Zygmunta Bartoszewicza Gramatyka języka łacińskiego, Antoniego Kotschuli Gramatyka teoretyczna i praktyczna niemiecka, Auswahl von Mustern deutscher Prosaiker und Dichter. Ein Lesebuch zum Gebrauche fur Schullen, wypisy Pólitza, podręczniki do nauki języka rosyjskiego Bolesława Hlebowicza, Bazylego Rklickiego, Leona Rogalskiego i wiele innych.

W artykule mowa jest o książkach, które w dziejach polskiej oświaty odegrały dużą rolę, obecnie trudno jest do nich dotrzeć, ponieważ zostały z upływem czasu niemal doszczętnie zniszczone i zaczytane.

Ingerencja w treści nauczania takich przedmiotów jak język i literatura polska, język łaciński, historia, była bardzo duża.

53

1

M. Adrianck, Losy książek... op. cii.