614372726

dekady nadawało kształt antropologicznym analizom i interpretacjom¹, już jakiś czas temu zostało zrelatywizowane. Badacze pokazali, że pojęcia te zostały stworzone w określonym momencie historycznym na gruncie kultury europejskiej (czy ogólnie, zachodniej) i nie mogą być w sposób bezrefleksyjny projektowane na inne wspólnoty czy społeczeństwa. Innymi słowy, są to kategorie zanurzone ściśle w danym kontekście i przenoszenie go poza niego, nie ma sensu, gdyż prowadzi to do zniekształceń interpretacyjnych. To, że ludzie w kręgu kultury zachodniej posługują się tymi kategoriami jako ważnymi mechanizmami porządkującymi ich sposoby rozumienia otaczającej rzeczywistości i percepcji przestrzeni, nie oznacza, że jest tak także w innych społeczeństwach. Wiele grup nie stosuje rozróżnienia na naturę i kulturę, nie ma oddzielnych kategorii określających przyrodę, gdyż nie separują one siebie (ludzi) od otaczającego środowiska (porównaj: Herzfeld 2004; Descola 2013; Tumbull 1996).

Wydawać by się mogło, że kategoria lasu, dla nas, w kontekście europejskim, jest w sposób jasny związana z naturą. To co mnie interesuje i na co chciałabym zwrócić uwagę to fakt, że stwierdzenie to nie jest wcale takie oczywiste. Las też nie jest „czystą” naturą. Dzieje się tak dlatego, że jest przestrzenią ambiwalentną, umiejscowioną gdzieś w połowie binarnej opozycji, nie do końca określoną. Jest tak z dwóch powodów, które można określić jako historyczne (czy tradycyjne) i współczesne. W przeszłości las był przestrzenią, w której lokowano zarówno dobre jak i złe moce, był przestrzenią bezpieczną, ale z drugiej strony zagrożeniem, uciekano do niego jako do schronienia, ale także z niego. Podsumowując był jednocześnie przestrzenią oswojoną, gdzie dominował człowiek i nieoswojoną, gdzie prym wiodła natura (porównaj: Kłosiewicz, Kłosiewicz 2011; Grad 2000; Kowalski 1998). Współcześnie ambiwalencja lasu wiąże się z tym, że nie może być on dłużej przedstawiany i rozumiany jako wyłącznie twór natury. Ingerencja człowieka w kształt, wygląd i charakter lasów jest tak duża, że sama kategoria ich „naturalności” staje się problematyczna. Człowiek nauczył się wyręczać naturę - potrafi sam stworzyć odpowiedni drzewostan, poprawić strukturę tego drzewostanu, na jemu potrzebną, wycina, sadzi, zalesia, szybciej i efektywniej niż czyniłaby to sama natura. Stąd pytania, czy taki las jest bardziej naturą czy jednak kulturą? Na ile ingerencja ludzi wpływa na naturalność lasu? Jak tę naturalność definiować? Las jest więc zawieszony, gdzieś między tą (nieszczęsną) opozycją natura-kultura, która z jednej strony otwiera pola i możliwości badawcze, jednak równocześnie staje się zniewalającą nas matrycą, przez którą chcemy patrzeć i tłumaczyć otaczający nas świat.

13

1

Opozycja natura-kultura była kluczową kategorią strukturalizmu, jednej z podstawowych orientacji badawczych i szkół współczesnej antropologii. To z tej opozycji mają wyrastać wszystkie pozostałe. Najbardziej znanym przedstawicielem strukturalizmu na gruncie antropologii był Claude Lćvi-Strauss.