6866981297

Franciszek Mroczko 17

1.2. Pojęcie jakości

Jakość dla działalności człowieka zawsze miała istotne znaczenie, stąd nie może dziwić zainteresowanie tą problematyką najwybitniejszych filozofów starożytności. Początków samego pojęcia jakości należy upatrywać u Platona¹ (427 - 347 p.n.e.), filozofa greckiego, twórcy teorii idei oraz realizmu pojęciowego. Na określenie jakości filozof użył słowa poiotes w swoim dziele Symposion. Platon określił jakość jako pewien stopień doskonałości czegoś lub zbiór właściwości różniących między sobą rozpatrywane przedmioty. Porównał jakość do piękna stwierdzając, że jest ona sądem wartościującym, wyrażonym przez użytkownika. Z kolei Arystoteles² (384 - 322 p.n.e.), filozof grecki, najwszechstronniejszy geniusz, myśliciel, i uczony starożytności, stał na stanowisku, że świat można opisać za pomocą ściśle określonych kategorii. Zaliczył do nich substancję, ilość, jakość, relaqe, miejsce, czas, położenie, proces. Jakość, będąca zespołem cech, jest tym wyróżnikiem, który umożliwia odróżnienie jednej rzeczy od drugiej tego samego rodzaju. Pojęcie to ukształtował Arystoteles, który w dziele Cotegoriae zdefiniował jakość jako to, co

1

   Platon - uczeń Sokratesa, żył w Atenach w okresie ich złotego wieku, kiedy w mieście powstawała nie tylko wielka filozofia, ale dokonano także wielkiego postępu w fizyce, matematyce, astronomii i historii oraz stworzono wielkie dzieła, rzeźby, architektury, tragedii i komedii. Kluczem do zrozumienia świata przyrody jest matematyka i fizyka. Nad wejściem do swojej Akademii wypisał słowa Niechaj nie wchodzi tu nikt, kto nie zna się na matematyce. W swoich dziełach zajmował się przede wszystkim: naturą sprawiedliwości, teorią idei, które uważał za doskonałe, naturą odwagi, piękna i miłości. Swoje główne dzieło Państwo poświęcił naturze sprawiedliwości, które później przechodzą w dociekania o naturze ludzkiej, dotyczące w dużej mierze społecznego życia człowieka. Praca ta zawiera pierwszy model społeczeństwa idealnego. Zdaniem Platona istota ludzka składa się z trzech pozostających w konflikcie elementów: namiętności, intelektu i woli. Całość powinien kontrolować intelekt za pośrednictwem woli panując nad namiętnościami. (Zob. B. Magee, Historia filozofii, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2008, s. 24 - 30).

2

   Arystoteles - uczeń Platona, był twórcą filozofii, w której obserwacja i doświadczenie mają pierwszeństwo przed abstrakcyjnym myśleniem. Był nauczycielem Aleksandra Wielkiego, syna Filipa Macedońskiego. Rolą państwa jest umożliwienie jednostce osobistego rozwoju i szczęścia. Założył w Atenach własną szkołę zwaną Liceum. Arystoteles uważał, że istnieje tylko świat doświadczenia, który stanowi niewyczerpane źródło rozważań filozoficznych. Jako pierwszy wytyczył wiele podstawowych dziedzin wiedzy: logika, fizyka, nauki polityczne, ekonomia, psychologia, meteorologia, retoryka i etyka. Jest autorem wielu terminów: energia, dynamika, indukcja, demonstraqa, substanqa, atrybut, własność, kategoria, twierdzenie i uniwersalia. Wyszczególnił cztery przyczyny sprawcze istnienia wszechrzeczy: przyczyna materialna, sprawcza, formalna i celowa. Forma przedmiotu, choć nie jest materialna, stanowi naturalną część rzeczy i nie może istnieć w oderwaniu od nich. Arystoteles postrzegał istotę każdej rzeczy nie jako materię, z której rzecz się składa, ale jako funkcję, którą rzecz pełni: gdyby oko miało duszę, byłoby nią widzenie. Zmiana występuje wtedy, gdy materiał będący częścią danej rzeczy nabywa formę, której wcześniej nie posiadał. W pojmowaniu świata należy kierować się doświadczeniem które faktycznie jawią się naszym zmysłom. Zrozumienie tych doświadczeń jest celową przyczyną naszych dociekań. Odejście od doświadczeń w celu przyjęcia wiary Arystoteles nazwał „zachowywaniem pozorów". Najważniejsze dzieła: Etyka nikomachejska, Polityka, Poetyka, Retoryka, Analityki wtórne, Fizyka, Metafizyka, O duszy. (Zob. B. Magee, Historia filozofii, op.cit, s. 32 - 39).