6878601241

nędzarz odkładający grosze, aby na Wigilię móc zobaczyć rodzinę, kupuje "małą laleczkę dla Józi i drewnianego jeźdźca dla Karola". Na obiad dla siebie żal mu pieniędzy. Częstym motywem kronik i opowiadań Prusa jest epizod z przyjazdem do Warszawy jakiejś ogorzałej, imponującej fizyczną tężyną rodziny z prowincji. Dzieci tulą w ramionach świeżo kupione lalki.

W Lalkach aoich dzieci i Anusi pokazała Konopnicka, jak w dziecięcych zabawach transformują się i utrwalają wzory wartości ustalone w kulturze. Mimo prostackiego niekiedy dydaktyzmu, który towarzyszy Przygodo* lalki czyli historii o Wyrwiduszce¹*, Julian Miłkowski zaobserwował przez nie dziecięcą wrażliwość, uczuciowość i opiekuńczość, wypływające z instynktu rodzicielskiego. Jako postać literacka lalka uprzytomniała rodzicom zakres ich odpowiedzialności za wychowanie dziecka. Qędzie ono takie, jakie są jego zabawki.

"Dawaj chłopcu ołowianych żołnierzy, koniki z tektury, szabelki, karabinki, pistoleciki, a zrobisz z niego wojaka; dawaj mu obrazki świętych, figurki błogosławionych, kropiel-niczki i ornaciki, a wykierujesz go niechybnie na księdza. Jest to reguła ogólna, od której zdarzają się wyjątki, której atoli z oka spuszczać nie należy" - pisał Teodor Tomasz Jeż¹².

W pozornie beztroskim obrazku Wincentego Kosiakiewicza Dzieci. Wesele lalki^ można wyczytać zapowiedź dalszych losów życiowych bohaterów, którzy ustrojonej lalce, wielkości trzyletniego dziecka, wyprawiają wesele z trzyletnim chłopcem. Podmówiony przez grającego rolę ojca pan młody nie godzi się na ślub bez "posiagu”. Po zabawie, zapomniani przez starszych, zostają osamotnieni: wystrojona lalka i uśpiony chłopczyk. Czytelnik może teraz rozstrzygać, czy naprawdę chodzi tu o zabawę dzieci? Nie ma takich wątpliwości przy lekturze Lali Stanisława Grudzińskiego. Jej bohaterkę - przy użyciu lalek - wychowują na lalkę właśnie, na upozowanego człowieka, który ma żyć w zabawkowym świecie. Kupiwszy jej

163