6878601303

Charakter i zadanie logiczne - pisał angielski uczony -mają rzeczownik, | czasownik i przymiotnik. Inne części mowy tego zadania nie spełniają. Polski tłumacz jego dzieła dodawał w przypisie, że nie podziela jego twierdzenia, bo "przyimki np. i spójniki łączące bądź pojęcia, bądź zdania noszą też charakter logiczny, mają pewne znaczenie i pod względem logicznym"⁶⁶. Przy lekturze Elementarnego podręcznika logiki Stanleya Jevonsa, obok tezy autora, że w rozważaniach logicznych można nie zważać na zaimki, przysłówki i spójniki, Prus dopisał na marginesie: "Znaczenie i stosunki"⁶^. Pozytywiści 'nie byli więc bezkrytyczni wobec poznawczych możliwości rzeczownika, jednak skłaniali się ku poglądom redukcjonistycznym w zakresie niezbędnych części mowy (na podstawie takich przekonać rodziły się wówczas próby stworzenia uniwersalnego języka międzynarodowego).

Poprawki na korektowym egzemplarzu Placówki dobrze ilustrują kierunek prac Prusa nad stylem swych utworów. W zdaniu "Wschodni brzeg jest zupełnie.inny; tworzy on jakby amfiteatr o trzech kondygnacjach, łogodnie wznoszących się jedna nad drugą"⁶® autor skreślił: "zupełnie", "on" i "łagodnie". Tendencją jest więc redukcja przysłówków i zaimków (oraz szablonowych przymiotników), czyli tych, które nazywał "beztreściowymi". Szczegółowo ten kierunek pracy nad stylem Prusa opisał E. Pieścikowski. Zauważone przezeń prawidłowości odnoszą się i do Lalki, i do Placówki. Zarówno w pierwszym odruchu tworzenia (natychmiastowe skreślenia po napisaniu wyrazu), jak i przy czujnej kontroli stylistycznej (poprawki nadpisane nad skończonym zdaniem bądź akapitem oraz wniesione podczas korekty drukarskiej) widać stałą tendencję do prostoty, jednoznaczności i ekonomicznego użycia środków wyrazu artystycznego.

ft

Pierwotna wersja zdania o wejściu Dalskiego do wagonu wygląda tak: "ukazał się w nich nadkonduktor, a obok niego jakiś bardzo szczupły pan". Po skreśleniu zaimków zostało:

32