50

104 MORFOLOGIA

Odmianę taką mają rzeczowniki typu PIES, OGAR, WIELORYB, DOLAR, PAPIEROS. Końcówki Mc i W lp wywołują wymianę spółgłosek twardych na miękkie (w tym ł : /, r : rz, np. orzeł : orle, ogar : ogarze), ponadto w niektórych łeksemach zachodzą wymiany samogłoskowe, por. np. pies : psa. Rzeczowniki PIES,' KOT, LEW mają nieregularną końcówkę C lp -u: psu, kotu, lwu, natomiast WÓŁ i BAWÓŁ nieregularne -u w D i B lp: wołu, bawołu.

(b) Grupa tylnojęzykowych; zestaw końcówek:

	Lp	Lm
M	-0	-y/i
D	-a	-ÓW
C	-owi	-om
B	-a	-y/i
N	-em	-ami
Mc	-u	-ach
W	-u	-y/i

Należą tu rzeczowniki z tematem zakończonym na -k-, -g-, np. DZIK, PSTRĄG, OBEREK, FENIG, i np. WAŁACH. Dwie pierwsze spółgłoski tematu zastępowane są w N lp i M, B, W łm przez lc, g, a końcówka Im ma postać -i. Natomiast żadna zmiana nie obejmuje W niektórych łeksemach możliwa wymiana samogłosek, np. raczek : raczka, kozioł ; kozła.

(c) Grupa miękkotematowych; zestaw końcówek:

	Lp	Lm
M	"0	-e
D	-a	-i/y, -ów
C	-owi	-om
B	-a	-e
N	-em	-ami
Mc	-U	-ach
W	-u	-e

Grupa ta obejmuje tematy zakończone na fonetycznie i funkcjonalnie miękkie spółgłoski, np. RYŚ, WIJ, JEŻ, GŁUSZEC, OPEL, a ponadto rzeczowniki, które w M lp kończą się na wargową twardą, np. KARP, GOŁĄB,

103

FLEKSJA. ODMIANA RZECZOWNIKÓW

ŻÓŁW, wymienną w reszcie form na grupy pi, bi. W; wiąże się to z niemożnością wystąpienia tych grup w wygłosie, stąd np. karp ; karpia. Repartycja końcówek D lm nie jest ustabilizowana (po średniojęzykowych występuje częściej -ów). Możliwe są oboczności samogłoskowe, np. gołąb :

gołębia, głuszec : głuszca.

B. Klasa deklinacyjna M lp -o

Tworzy ją jedyna grupa rzeczowników miękkotematowych z następującymi końcówkami:

	Lp	Lm
M	-O	-e
D	-a	-ów
C	-owi	-om
B	-a	-e
N	-em	-ami
Mc	-u	-ach
W	-u .	-e

Według tego wzoru odmieniają się zdrobnienia nazw zwierząt, np. PIESIO, KOCIO, MISIO; z wyjątkiem M lp ich odmiana jest identyczna z grupą A(c), s. 104.

2.3.1.3. Rzeczowniki nieżywotne A. Klasa deklinacyjna M lp -0

Obejmuje ona trzy grupy deklinacyjne zróżnicowane zakończeniem tematów, które mają jedną charakterystyczną cechę wspólną: dwie końcówki równoległe -u, -a w D lp. Końcówka -a, właściwa rzeczownikom osobowym i żywotnym, musi w tym typie deklinacyjnym być traktowana jako nietypowa, chociaż liczba rzeczowników, które ją przybierają, jest bardzo duża. Nie tworzą one zwartej grupy ani semantycznej, ani formalnej; można co najwyżej podać grupki leksemów, w których końcówka ta przeważa, np. nazwy narzędzi (ołówka, pilnika, gwoździa...), miesięcy (stycznia, marca...), części ciała (brzucha, nosa,..), miar (miesiąca, metra, grama, kawałka...), niektórych nazw własnych (Krakowa, Berlina, Hamburga.... ale Londynu), ponadto rzeczowniki z przyrostkami -ak, -ek, -ik,