62

128 MORFOLOGIA

3.2,6. Typ szósty stanowi poditawowy wzorzec odmiany przymiotników z końcówką zerową w M lp m; podajemy więc wszystkie jego końcówki:

	Lp	Lm
	mż mnież n ż	mos niemos
M, W	-0 -0 -e -a	-'i -e
D	-ego -ego -ego -ej	-ych -ych
C	-emu -emu -emu -ej	-ym -ym
B	-ego -0 -e -ą	-ych -e
N	-ym -ym -ym -ą	-ymi -ymi
Mc	-ym -ym -ym -ej	-ych -ych

W odmianie tej końcowa spółgłoska tematu ulega wymianie przed końcówką M lm mos - i na odpowiednią miękką, np. nasz : nasi, pewien : pewni (tu ponadto e : 0).

3.2.7.    Niemal identycznie odmienia się typ siódmy, z tą tylko podstawową różnicą, że forma M lp n ma końcówkę -o, a więc np. sam, samo, sama, sami', ów, owo, owa, owi; jeden, jedno, jedna, jedni. Pewną osobliwość obserwujemy w odmianie TEN, TAMTEN, które rozszerzają temat przed końcówką -0 o morfem -en-, por. t-en-0 : t-ego, t-o, t-a, c-i itd.

3.2.8.    Typ ósmy jest jednoelementowy: WSZYSTEK, zresztą z defektywną odmianą, ponieważ potencjalne formy liczby pojedynczej nie są dziś używane, z wyjątkiem utartych zwrotów wszystkiego dobrego, wszystkiego najlepszego (w pozostałych wypadkach zastępujemy je formami przymiotnika CAŁY). Charakteryzuje się tym, że przed końcówkami zaczynającymi się od -i- oraz -e- stoi -Jc-, a końcowa grupa spółgłoskowa -stk- ulega wymianie na -sc- przed końcówką M lm mos -y, stąd formy wszystkie (psy, osoby, okna), wszystkich (panów, psów, osób, okien), wszyscy (panowie).

3.2.9.    Odmiana przymiotników typu dziewiątego jest bliska odmianie typu nasz. Ponieważ jednak ich temat kończy się na -j-, końcówkom zaczynającym się tam od -y- odpowiadają tu końcówki zaczynające się od -i-\ -j- przed nimi nie jest pisane, zgodnie z zasadą ortograficzną, por. mój, moje, moja, ale moi, moich, czyj, czyje, czyja, ale czyi, czyich. Przymiotniki mój, twój, swój oprócz form regularnych mają także formy będące efektem ściągnięcia grup -oje- w -e-, -oja w -a-, -oją w -ą oraz wewnątrz-wyrazowego -oji- (pisanego -01-) w -y-, por. moje H me, mojego H mego, moja // ma, moją H mą, moim H mym, moich // mych, moimi U mymi. Formy ściągnięte są używane (obok nieściągniętych) w stylu pisanym.

4. Odmiana liczebników

4.1. Kategorie fleksyjne liczebników

X.

Zgodnie z przyjętą w tym opracowaniu składniową zasadą klasyfikacji leksemów na części mowy (por. s. 73, 79) do liczebników należą tylko leksemy tradycyjnie nazywane liczebnikami głównymi, zbiorowymi i cząstkowymi (ułamkowymi). Ich rola językowa polega na informowaniu o liczebności zbioru przedmiotów i zdarzeń policzalnych lub ilości przedmiotów i zdarzeń niepoliczalnych (substancji, akcji, uczuć). Informacja ta może być dokładna - wtedy stosujemy tzw. liczebniki określone, np. jeden stół, pięć jabłek / spotkań, sto godzin, pięcioro grabi, pół jabłka, lub przybliżona - wtedy stosujemy tzw, liczebniki nieokreślone, np. kilku / wielu chłopców, parę jabłek, trochę / dużo wody l pracy. Wchodzą więc one w związki składniowe z rzeczownikami jako ich podrzędniki, podobnie jak przymiotniki, ale różnią się od nich przystosowaniem składniowym (por. „Składnia”, s. 249). Przypominamy przy okazji, że tzw. liczebniki porządkowe, wielorakie, wielokrotne i mnożne (np. drugi, dwojaki, dwukrotny, podwójny) ze względu na ich własności składniowe i fleksyjne uznajemy za przymiotniki.

Informacja o liczbie i ilości przedmiotów lub substancji zawarta Jest w tematach liczebników, nie jest więc im potrzebna odmiana przez liczby. O ich związku z odpowiednimi formami liczbowymi rzeczowników decyduje uzgodnienie semantyczne. I tak JEDEN oraz liczebniki ułamkowe PÓŁ, PÓŁTORA łączą się z formami liczby pojedynczej (por. powyższe przykłady), liczebniki określone i nieokreślone, informujące o zbiorze przedmiotów policzalnych większym niż jeden, łączą się z formami liczby