page0088

58 Człon k ono g i.

TYP SZÓSTY.

CZŁONKONOGI (ARTHROPODA).

Ciało dwubocznie symetryczne; bez | szkieletu wewnętrznego, okryte zewnętrznym (chitynowym) szkieletem; przewęziste, to jest złożone z szeregu obrączek czyli pierścieni, które się łączą w 3 główne części ciała: głowę,

Ryc. 30. Układ nerwowy termita (Termes) i pływaka (Dyticus): o —oczy, gs — zwój nad-przełykowy, gi—zwój podprzełykowy, ^-zwoje pasma brzusznego.

tułów i odwłok; członkowate przysadki umieszczone parami na poszczególnych obrączkach; system nerwowy (ryc. 30) złożony ze zwojów mózgowych, pierścienia przełykowego i pasma zwojów brzusznych; serce na stronie grzbietowej w kształcie długiej rurki.

Członkowate przysadki występują na głowie jako rożki (1 lub

2    pary) oraz narządy pyszczkowe; na tułowiu i odwłoku przeważnie jako odnóża; zresztą u wielu człon-konogów odwłok nie ma wcale przysadek.

Otwór pyszczka okryty zwierzchu wargą górną, pod którą znajdują się

3    pary przysadek (1 para żuwaczek i 2 pary szczęk właściwych), poruszających się od strony prawej ku lewej, a nie od dołu do góry, jak u kręgowców. Jako narządy oddychania służą rurkowate tchawki czyli dych a w ki albo też skrze la.— System krwionośny nigdy nie bywa zamknięty. Narządy wydzielania (Naczynia Małp ighi ego) mają kształt długich rurek i otwierają się do jelita.

Z narządów zmysłów prawie zawsze znajdują się oczy budowy prostej—punkcikowate, albo też złożonej; narządy słuchu posiadają nie wszystkie; organy węchu i doty-k u mieszczą się zwykle na rożkach; oprócz tego organem dotyku bywają także rozmaite włoski.

Członkonogi są przeważnie jajo-rodne; bezpłciowego rozmnażania się i tworzenia kolonij nie bywa nigdy. Rozwój odbywa się zazwyczaj z przeobrażeniami.

Jest to największa grupa państwa zwierzęcego, obejmująca ²/₈ wszystkich gatunków (koło 215,000 żyjących, rozmieszczonych w 4 gromadach: 1) Owadów (Insecta), 2) Wijów (Myriapoda), 3) Pajęczaków (Arachnoidea) i 4) Skorupiaków (Crustacea).