6878601319

eliminującą dydaktyzm narratorskiego komentarza, a zwai.tą kompozycją atrakcyjnej fabuły przygodowej. Realistyczne sytuacje wspomagały więc chwyty z pogranicza sensacji, skupia

jące uwagę na wybranej postaci. Przykładem może być Trylu 20

gia , lecz i u Prusa widać te tendencje, zrozumiałe przy

poetyce "odcinka". W charakterystyce postaci autor Lalki sto

suje metody podobne do tych, ktćre stosował Karol Dickens

Obu pisarzom zarzucano w tym względzie niekonsekwencje. /

ktćrych autor Klubu Pickwicka tłumaczył się, "że gdy kogoś

poznajemy, najpierw oceniamy go powierzchownie - zwłaszcza

jeżeli ma w sobie coś z oryginała - a dopiero po dłuższym

2 l

obcowaniu z nim mamy możność właściwej jego oceny"

To podobieństwo jest widoczne zwłaszcza w kreśleniu po staci drugoplanowych i epizodycznych, dla których szczegół na cecha wyglądu zewnętrznego wystarcza za znak rozpoznawczy. "Charakter" według Prusa ma być budowany na faktach*

jeśli ktoś np. dużo je, znaczy to "silnie rozwinięte organy

22

odżywiania". W notatkach do powieści Cyklista znajdujemy potwierdzenie tezy, iż każda właściwość zewnętrzna jest zna kiem odsyłającym do innych zespołów znaczeniowych Portrety epizodyczne w Lalce są często karykaturalne, jednostronne gdyż ich funkcją jest zobrazowanie typowych zjawisk społec/ nych. Marszałek np. ma udo "z którego mógł był wyciąć sobie sekretarza i jego pomocnika". Cała jego energia życiowa oh raca się wokół egoistycznego użycia. Pieczarkowski i Rydzew ski mają identyczne ruchy, bo uformował ich ten sam walet; salonowej ogłady. Żałosne szczątki ich indywidualności kryją

się w tym, że "jeden odznaczał się cienką szyją i dość wy

%

raźną łysiną, a drugi powłóczystymi spojrzeniami i subtelnym sposobem mówienia" (II, 213). Bieda - z kolei - ujednolica wygląd studentów: "jeden odznaczał się bardzo wytartym mun durem i niezwykle obfitą wymową; drugi miał jeszcze mocniej wytarty mundur, kolorowy szalik na szyi    (II, 173)

Ten paralelizm składniowy wzmacnia kontrast zależności wy glądu od uwarunkowań ekonomiczno-społecznych.

•> J