6878601328

teracką kalką tego źródła. Tak postaci znane np. z wizerunków na monetach ukazane są na wzór tego wizerunku, władca znany w sfragistyce jako jeździec bywa identycznie przedstawiony w powieści... Literatura stricte fikcyjna nie podlega takiej kontroli faktów, niemniej wpływają na nią upodobania i konwencje estetyczne epoki.

Wydaje się, że pozytywizm ulegał w tej mierze fascynacji

źywami obrazami jako miniaturą literatury, teatru, malarstwa

i rzeźby zespolonych w jedno. Żywe obrazy wystawiano często

tak w salonach prywatnych, jak i w instytucjach publicznych,

a tematy do nich brano nawet ze współczesnych powieści (np.

Sienkiewicza). Statyczny obraz pozwalał zwrócić uwagę na

tło, kolejne "plany" widzenia i pozę. W Lalce opis nieraz

cechuje się nagłym przejściem z czasu przeszłego narracji do

teraźniejszego, mniej sprawnego w przedstawianiu relacji

52

między wydarzeniami . Ta manipulacja czasem tworzy rodzaj ramy dla obrazu opisowego, choć jest ona wtopiona w relację o zdarzeniach. Tak np. wygląda panna Łęcka pogrążona w smutnych medytacjach:

"Panna- Izabela z niechęcią odrzuca monitora mody i siada na szezlongu w postaci półleżącej. Ręce splecione jak do modlitwy opiera na poręczy, głowę na rękach i patrzy w niebo rozmarzonymi oczyma" (I, 56).

Jest to typowy scenopis, którego autor zadbał o każdy drobiazg, konkret ("monitor", "szezlong", "poręcz", "ręce", "głowa"). Poznajemy dzięki niemu wystrój pokoju i wystudiowane ruchy bohaterki, która nawet w samotności zachowuje się, jakby pozowała do obrazu "Nieszczęśliwa dziewica". A

teraz zmiana planu - "Dziewica w rozpaczy":

•

"Już mrok ogarnął ziemię... Panna Izabela jest znowu sama w swoim gabinecie; upadła na szezlong i obu rękami zasłoniła oczy. Spod kaskady tkanin spływających aż na podłogę wysunął się jej wąski pantofelek i kawałek pończoszki; ale tego nikt nie widzi ani ona o tym nie myśli" (I, 64).

61