6878601895

113

zgodnie z profilem podłużnym jak i poprzecznym rzeki. Mniejsze bowiem bryły, wytapiając się, tworzyły prawdopodobnie w profilu podłużnym rzeki lokalne, niewielkie zagłębienia, które — jak wykazały obserwacje na przedpolu lodowców islandzkich (K. Klimek 1972) — ulegają szybko całkowitemu zasypaniu.

W wyniku wytopienia się resztek wielkich niegdyś brył martwego lodu powstały w dnie dawnego łożyska rzeki zagłębienia wytopiskowe. Najniższym poziomem, na którym one występują, jest poziom terasy II. Wytapianie się owych wtórnie zasypanych osadami rzecznymi martwych lodów rozpoczęło się w drugiej fazie allerodu (zob. diagram pyłkowy — ryc. 39).

Kopalny lód wypełniający rynnę glacjalną Jeziora Fletnowskiego, która położona jest na terasie dolnej (IV), sądząc z analiz morfologicznych i palynologicznych (L. Roszko 1968, K. Kępczyński, B. Noryśkie-wicz 1968), wytopił się później niż martwe lody leżące na terasie II. Być może, iż wchodzą tu w grę zmienne stosunki geologiczne i wodne. Mogły one różnicować lokalnie proces degradacji wiecznej zmarzliny, a w konsekwencji i tempo wytapiania się brył lodowych. Zagadnienia te łączą się ściśle z kolejnymi fazami rozwoju doliny dolnej Wisły, toteż szczegółowe ich odtworzenie wymaga odrębnych studiów, uwzględ-niających całe zespoły występujących w dolinie form glacjalnych i flu-wialnych, a także datowania profili osadów organogenicznych metodą radiowęgla ³.

Reasumując rozważone tu fakty, Basen Grudziądzki należałoby uznać jako twór poligenetyczny, powstały w wyniku nałożenia się rzeźby fluwialnej na rzeźbę glacjalną. Główne elementy negatywne tej rzeźby — oba zakola dawnego łożyska Wisły — rozwinęły się na założeniu wklęsłych form glacjalnych. utworzonych i „zaplombowanych” martwym lodem w przedostatnim okresie deglacjacji tego terenu i odpreparowa* n y c h w czasie rozwoju doliny Wisły w późnym glacjale przy wybitnym udziale cieplnego oddziaływania wód rzecznych.

Dotychczasowe hipotezy, które wiążą powstanie Basenu Grudziądzkiego bądź z istnieniem rozlewiska wód sandrowych (A. Jentzsch 1911, P. Sonntag 1919), bądź z normalną erozją (mechaniczną) wód rzecznych (B. Zaborski 1927, R. Galon 1934), są w świetle przedstawionych i rozważonych wyżej faktów słuszne o tyle, o ile będziemy je uważali za zjawiska sukcesywne w stosunku do pierwotnej przyczyny powstania

³ Zdaniem K. Tobolskiego „Materiały do późnoglacjalnej historii roślinności Polski północno-zachodniej” — Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, (ser. B, Biologia — w druku) pięć spągowych próbek profilu z Fletnowa reprezentuje fazę sosnową allerodu (II b).

8 — E. Drozdowski, Geneza...