8097133803

w przeważającej części wydaje się „neutralną” dokumentacją fotograficzną wykonaną przez Niemców na początku lat 40. XX wieku na terytorium okupowanej Polski, głównie Generalnego Gubernatorstwa (GG)². Przedstawia obraz społeczności żyjących na tym obszarze, ich środowisko kulturowe, cywilizacyjne i przyrodnicze. Pierwsze, powierzchowne wrażenie znika w zderzeniu z uważnym oglądem fotografii, wiedzą o czasie, miejscu i celu ich wykonania.

W skład omawianego zespołu wchodzą: kartoteka fotograficzna, luźne odbitki fotograficzne, szklane diapozytywy oraz kilka szklanych i celuloidowych negatywów, a także zagrabione przez IDO zbiory czarno-białych polskich pocztówek, głównie wydanych w latach 1937-1939 przez lwowską firmę wydawniczą Książni-ca-Atlas, i fotografii sygnowanych pieczątką przedwojennego Archiwum Fotograficznego Wydziału Turystyki Ministerstwa Komunikacji (przede wszystkim dotyczące Kresów Wschodnich).

Przez lata zbiór nie stanowił przedmiotu zainteresowań badawczych. Trudność opracowania polegała na tym, że zespół nie miał jednolitego charakteru co do treści, cech formalnych i źródeł pochodzenia. Sprawiał wrażenie przypadkowo scalonych materiałów fotograficznych wyrwanych ze swojego pierwotnego kontekstu. Ponadto opisano go fragmentarycznie i ogólnikowo po niemiecku. Niewielka część kartoteki fotograficznej została opieczętowana i jedynie ją można było jednoznacznie przypisać do IDO. Pozostały materiał, przy wstępnym oglądzie, wydawał się nieczytelny i wręcz nie do zidentyfikowania (ok. 80% zbioru). Opracowanie go wy-

Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2006; K. Stopka, Kolekcja Sektion Rassen und Volkstumsforschung własnością Uniwersytetu Jagiellońskiego, „Alma Mater” 2008, nr 101, s. 42; P. Makuła, Manner des Baudien-stes. Badania antropologiczne Institut fur Deutsche Ostarbeit na junakach Służby Budowlanej w Krakowie i powiecie Krakau-Land, „Alma Mater” 2009, nr 118, s. 102-118; M. Maj, S. Trebunia-Staszel, Rasse und Kultur. Anthropologische Untersuchungen der Nazis im besetzten Polen wahrend des Zweiten Weltkrieges, „Anthropos” Internationale Zeitschrift fur Vólker- und Sprachenkunde. International Review of Anthro-pology and Linguistics. Revue Internationale d’Ethnologie et de Linguistiąue, 106.2011/2, s. 547-561; tychże, Nazistowskie badania antropologiczne i ludoznawcze na Podhalu. Dokument i pamięć, „Polska Sztuka Ludowa - Konteksty” 2013, r. LXVII, nr 1 (300), s. 122-136.

Ponadto w 2014 r. ma się ukazać publikacja roboczo zatytułowana „Antropologia i etnologia w czasie wojny. Działalność Sektion Rassen- und Volkstumsforschung IDO w świetle nowych materiałów źródłowych” pod redakcją M. Maj, składająca się z kilkunastu artykułów autorstwa interdyscyplinarnego zespołu badaczy.

² GG zostało utworzone dekretem Hitlera z 12 października 1939 r. z okupowanej części ziem polskich niewłączonych bezpośrednio do Trzeciej Rzeszy i proklamowane dekretem obowiązującym od 26 października 1939 r. o przekazaniu administracji GG Generalnemu Gubernatorowi, zob. Prawo Generalnego Gubernatorstwa w układzie rzeczowym z objaśnieniami i szczegółowym skorowidzem, wyd. Dr A. Weh, kierownik Wydziału Ustawodawstwa w Rządzie Generalnego Gubernatorstwa, Krakau, Institut fiir deutsche Ostarbeit, Burgverlag, 1941, s. Al00, s. A110 [wydanie polskie]; Okupacja hitlerowska w Pobce w świetle „Dziennika” Hansa Franka i protokołów posiedzeń rządu Generalnej Guberni, oprać. E. Szrojt, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce” 1947, t. 2, s. 9-44; K.M. Pospieszalski, Hitlerowskie „prawo” okupacyjne w Pobce, cz. 2: Generalna Gubernia. Wybór dokumentów i próba syntezy, Poznań, Instytut Zachodni, 1958, s. 11-35; L. Ehrlich, Organizacja „Generalnej Guberni” w świetle prawa międzynarodowego [w:] Pokłosie..., s. 9-17; J. Gumkowski, K. Leszczyński, Generalne Gubernatorstwo w oczach Niemca, „Biuletyn GKBZHwP” 1965, t. 15, s. 126-163; C. Madaj-czyk, Cele polityczne III Rzeszy wobec narodu pobkiego [w:] Pokłosie..., s. 19-31.

12