8097133804

magało pewnej wiedzy na temat IDO i jego działalności, a więc zapoznania się z niemieckojęzyczną dokumentacją archiwalną znajdującą się w różnych instytucjach, przede wszystkim z zespołem akt w Archiwum UJ³, i przeprowadzenia wielu kwerend. Zadanie było trudne oraz czasochłonne, nadawało się do realizacji zespołowej, i to bez pewności osiągnięcia szybkich oraz gwarantujących powodzenie rezultatów. Brak opracowania nie pozwalał jednak na ocenę wartości zbioru, jego potencjalne wykorzystanie, a przede wszystkim włączenie do obiegu naukowego.

Prace rozpoczęto w 2008 roku. Taka możliwość pojawiła się dzięki podjęciu przez antropologa kultury Małgorzatę Maj z zespołem tematu badawczego: „Opracowanie materiałów etnograficznych dotyczących Podhala ze zbiorów Institut fur Deutsche Ostarbeit”, realizowanego w latach 2008-2011⁴ w ramach ministerialnego grantu naukowego, a następnie kontynuowanego jako temat badawczy w IEiAK UJ. Inspiracją stała się tematyka przekazanej Archiwum UJ w 2008 roku kolekcji fotograficznej Sek-tion Rassen- und Volkstumsforschung IDO z National Anthropological Archives Smit-hsonian Institution (SRVj⁵ w Waszyngtonie. Liczy ona ponad 70 000 stron dokumentów, między innymi kart pomiarowych (antropometrycznych), kart zdrowia, ankiet socjologicznych, testów psychologicznych, kartotek z odbitkami daktyloskopijnymi palców i całych dłoni, w tym ponad 25 000 zdjęć, a wśród nich tysiące fotografii antropologicznych (głowy i twarzy w kilku projekcjach, dłoni i stóp) z badań rasowych i ludoznawczych mieszkańców głównie południowo-wschodniej Polski⁶. W przekaza-

³    Zespół akt jest umownie nazywany „stare IDO”, liczy 118 jednostek, tj. ok. 6 m.b. dokumentów. Na potrzeby opracowania zapoznano się z wyborem dokumentów. Inwentarz zespołu akt IDO dostępny online, http://www.archiwum.uj.edu.pl/documents/1445705/2350539/IDO.pdf?version=1.0.

⁴    Projekt finansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (NN 109 214 835).

⁵    Skrót SRV odnosimy do części zespołu IDO przekazanej przez USA Archiwum UJ (A UJ). W opracowaniu wykorzystano następujące materiały: A UJ, IDO SRV: Box 01 - Seria 01, subseria 04, Folder: 09; Box 04 - Seria 02, subseria 01, Folder: 14; Box 05 - Seria 02, subseria 01, Folder: 24; Box 07 - Seria 02, subseria 03, Folder: 04; Box 41 - Seria 02, subseria 11, Folder: 11; Box 53 - Seria 02, subseria 16, Folder: 01; Box 63-70 - Seria 02, subseria 21, Folder: 001-332. Dalej podano tylko same oznaczenia boxów.

Na temat niemieckiego zbioru przekazanego Archiwum UJ zob. [K. Stopka], Do Krakowa wraca część materiałów Institut fiir Deutsche Ostarbeit. Rozmowa z dr. hab. Krzysztofem Stopką, dyrektorem Archiwum UJ, „Alma Mater” 2005, nr 70, s. 10-13 [rozmawiała R. Pagacz-Moczarska]; K. Stopka, Kolekcja..., s. 42; por. G.E. Schafft, dz. cyt., s. 77-81. Zawartość kolekcji SRV IDO omówiono w opracowaniu Records ofthe Institut fiir Deutsche Ostarbeit, Sektion Rassen- und Volkstumsforschung 1940-43, by B. Schuster, National Anthropological Archives Smithsonian Institution, 2007, dostępnym Online: www.nmnh.si.edu/naa/fa/ido-srs.pdf (14 stycznia 2013); także wydruk w Archiwum UJ i IEiAK UJ.

Na potrzeby tematu badawczego autorka sporządziła bardziej szczegółowy wykaz zawartości SRV IDO, zweryfikowany przez M. Maj i S. Trebunię-Staszel na podstawie źródeł i prowadzonych badań terenowych, zob. archiwum grantu w IEiAK UJ.

⁶    Dane z archiwum grantu badawczego M. Maj w IEiAK UJ.

Na podstawie m.in. kolekcji SRV IDO powstały prace: G.E. Schafft, dz. cyt., oraz M. Maj, S. Tre-bunia-Staszel, Rasse..., s. 547-561; tychże, Nazistowskie..., s. 122-136 oraz S. Trebunia-Staszel, Niemieckie badania rasowe i ludoznawcze na Podhalu w czasie II wojny światowej, „Almanach Nowotarski” 2010, nr 14, s. 135-142; tejże, Górale to zdrowy górski ród, „Maćkowa Perć” 2010, nr 19, s. 9-16; tejże, Zdrowe i twarde górskie plemię, „Tatry” 1/2011, nr (35), s. 78-82; tejże, Ludność Podhala w świetle niemieckich badań rasowych, folder do wystawy zorganizowanej w ramach Jubileuszu 105. rocznicy powstania podhalańskiego ruchu regionalnego oraz 90. rocznicy powstania Związku Podhalan, Nowy

13