Ćwiczenia 11
Cykl koniunkturalny. Polityka antycykliczna państwa.
Opracowanie: mgr Grzegorz Sobiecki
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Katedra Analizy Rynków i Konkurencji
Å›ð Cykl koniunkturalny = krótkookresowe
wahania produkcji wokół jej trendu
Å›ð Tendencja rozwojowa (trend)
produkcji = wygładzona ścieżka
obrazująca rozwój produkcji w długim
okresie po wyeliminowaniu
krótkookresowych wahań
Rodzaje wahań w gospodarce
Å›ð Sezonowe  powtarzalne zgodnie z
kalendarzem, nie stanowiÄ… problemu, sÄ…
przewidywalne
Å›ð Przypadkowe  nieprzewidywalne, np.
w skutek wojen, klęsk żywiołowych
Å›ð Koniunkturalne  wahania takich
wielkości, jak dochód narodowy,
produkcja, konsumpcja, zatrudnienie,
inwestycje; majÄ… charakter cykliczny, ale
nie zgodny z kalendarzem
Rodzaje cykli koniunkturalnych
Å›ð Ogólnogospodarcze
ð Kichina (3-5 lat)  krótkie
ð Juglara (8-10 lat)  Å›rednie
ð Kondratiewa (50-60 lat)  dÅ‚ugie
Å›ð Branżowe
ð Å›wiÅ„ski
ð bydlÄ™cy
ð Itp..
referat
 Cykle Kondratiewa
Teorie wahań cyklicznych
Å›ð Neoklasyczne. Czynniki zakłócajÄ…ce równowagÄ™
majÄ… charakter egzogeniczny: wojny, rewolucje i
inne wydarzenia polityczne, odkrycia, zmiany
demograficzne, innowacje techniczne, zjawiska
przyrodnicze. W odpowiedzi na zakłócenia system
gospodarczy uruchamia mechanizmy endogeniczne,
które prowadzą gospodarkę w kierunku równowagi.
Å›ð Keynesowskie. Czynniki zewnÄ™trzne mogÄ… jedynie
zakłócić endogeniczne procesy, nie naruszając
długookresowej wewnętrznej logiki procesów
gospodarczych. Przyczyny wahań są endogeniczne
 wynikają z reguł rynku. Fazy spadkowe są efektem
procesów w fazach wzrostowych i odwrotnie.
Wahania stopy zysku, wynikające z różnic między
podażą a popytem rynkowym, prowadzą do zmian
popytu inwestycyjnego.
Przykładowe neoklasyczne
teorie wahań cyklicznych
Å›ð Teoria innowacji: Innowacje + przedsiÄ™biorca = zysk
nadzwyczajny. Inni podążają za innowacją - następuje
rozprzestrzenienie się innowacji i wzmożone inwestycje, wzrost
produkcji (rozkwit). Za podażą nie nadąża popyt => obniżka cen,
spadek stopy zwrotu, maleje popyt inwestycyjny i gospodarka
przechodzi w fazÄ™ kryzysu. ZanikajÄ…ca stopa zysku zmusza do
wprowadzenia tańszych technik wytwarzania  kolejny impuls
innowacyjny&
Å›ð Teoria cyklu politycznego: wahania wywoÅ‚ane sÄ… zmianami
priorytetów ekonomicznych władzy w okresach poprzedzających
wybory w celu pozyskania wyborców i zapewnienia sobie
reelekcji. Rząd nie myśli długookresowo, naród odczuje skutki po
wyborach.
Å›ð Teoria plam na SÅ‚oÅ„cu: periodyczne pojawianie siÄ™ wiÄ™kszej
liczby plam na Słońcu powoduje okresy nieurodzaju i zmiany w
rytmie produkcji, co wpływa na rytmiczne wahania aktywności
gospodarki.
Klasyczny cykl koniunkturalny
 cztero-fazowy
depresja
~5-10 lat
1. Faza recesji
Å›ð Punkt wyjÅ›cia: kryzys nadprodukcji (faza
recesji) w wyniku niekontrolowanych
procesów inwestycyjnych. Rynek nie
może wchłonąć całej produkcji (rosną
zapasy). Następuje ograniczenie
produkcji, inwestycji => zatrudnienia,
zamówień na surowce, spadają zyski,
dochody, rośnie bezrobocie. Zmniejsza się
stopień wykorzystania zasobów,
ograniczone sÄ… inwestycje.
2. Faza depresji
Å›ð Stabilizacja gospodarki na obniżonym
poziomie. Na rynku zostają firmy, które
przy niskich cenach i przychodach majÄ…
zyski (a przynajmniej pokrywajÄ… koszty
zmienne). Banki komercyjne ograniczajÄ…
ilość kredytów. W pewnym momencie
następuje najniższy pułap (dolny punkt
zwrotny). Część firm bankrutuje.
Zmniejsza się potencjał produkcyjny,
mamy do czynienia z tzw.  twórczym
zniszczeniem .
3. Faza ożywienia
Å›ð Silniejsi przedsiÄ™biorcy, którzy przetrwali kryzys
wykorzystują niższe ceny, zaczynają renowację
kapitału, zwiększają zatrudnienie i inwestycje. Zaczyna
się poprawiać relacja cen do kosztów wytwarzania, co
prowadzi do zwiększania zysków. Nagromadzone
środki w bankach  szukają ujścia handlowego,
zmniejszony w kryzysie popyt na pieniądz obniża stopy
procentowe  tańsze kredyty pozwalają na większe
inwestycje. To powoduje jeszcze większy przyrost
dochodu narodowego (popytowy mechanizm
mnożnika inwestycyjnego), wzrost popytu
konsumpcyjnego, i aby sprostać mu  dalszy wzrost
inwestycji (*)
(*) Zasada zwielokrotnienia inwestycji w ten sposób 
indukowanych zmianÄ… dochodu narodowego to zasada
akceleracji
4. Faza rozkwitu
Å›ð Ożywienie obejmuje coraz to nowsze dziedziny
życia gospodarczego, aż osiągnie fazę
szczytowego rozwoju  wszystkie wskaz
niki
wciąż rosną, ale coraz wolniej. W szczytowym
stanie koniunktury gospodarka wykazuje
najwyższy poziom inwestycji. Wzrost kosztów
wytwarzania spowodowany wzrostem stopnia
wykorzystania potencjału produkcyjnego hamuje
wzrost zysków. Firmy ograniczają inwestycje, co
wywołuje ujemne efekty mnożnikowe
(popytowe) i dalszy spadek inwestycji i
konsumpcji. Osłabienie popytu zbiega się z
efektem podażowym będącym wynikiem
przeinwestowania. To zaczyna fazÄ™ recesji.
referat
 Sposoby regulowania przez państwo
wzrostu gospodarczego na
przykładzie Polski
Polityka antycykliczna państwa
CEL: pobudzanie wzrostu w fazach spadku i hamowanie w sytuacji
 przegrzania koniunktury = zapewnienie odpowiednich
warunków rozwoju gospodarczego w długim okresie
(interwencjonizm rozwojowy)
Å›ð NarzÄ™dzia polityki fiskalnej
ð pobudzanie  obniżka podatków + zwiÄ™kszanie wydatków;
wady: wzrasta deficyt budżetowy, rosną ceny
ð hamowanie  zwiÄ™kszenie podatków + zmniejszanie wydatków
rzÄ…dowych
wady: zmniejsza siÄ™ poziom produkcji, bezrobocie.
Å›ð NarzÄ™dzia polityki pieniężnej
ð hamowanie   polityka drogiego pieniÄ…dza  ograniczanie podaży
pieniądza przez zwiększenie stopy rezerw obowiązkowych, stóp
procentowych banku centralnego i sprzedaż obligacji
ð pobudzanie   polityka taniego pieniÄ…dza  &
referat
 Czy Stanom Zjednoczonym
grozi recesja?
Współczesny cykl koniunkturalny
Charakterystyczna zmiana we
współczesnych cyklach
koniunkturalnych dotyczy skrócenia
oraz spłycenia fazy spadkowej.
Jest to jednoznaczne ze złagodzeniem
recesji, która ujawnia się w dynamicznie
rozwijajÄ…cych siÄ™ gospodarkach w
postaci przyhamowania tempa wzrostu
gospodarczego, nie zaÅ› w postaci
absolutnego zmniejszenia produkcji.
Współczesny cykl koniunkturalny
 dwu-fazowy
wysoka
niska
aktywność
aktywność
gospodarcza
gospodarcza
~3-5 lat
Porównanie kilku cech klasycznych i
współczesnych cykli gospodarczych
Cykl klasyczny Cykl współczesny
cykl czterofazowy: ożywienie, cykl dwufazowy: faza wysokiej i faza
rozkwit, kryzys, depresja niskiej aktywności gospodarczej
punkty zwrotne gwałtowne, ostre punkty zwrotne łagodne
faza pomyślnej koniunktury 4-6 lat faza pomyślnej koniunktury 2-3 lat
faza spadkowej koniunktury 4-6 lat faza spadkowej koniunktury 1,5-2 lat
Cykl 8-12 lat Cykl 3,5-5 lat
niska częstotliwość zmian wysoka częstotliwość zmian
Modelowe ujęcie sensu interwencji państwa
u klasyków i keynesistów
(na modelu AS-AD)
W założeniach klasyków zagregowana
podaż jest w krótkim okresie doskonale
elastyczna (linia ASA). Interwencje
popytowe państwa (wydatki rządowe
ASA
zwiększające popyt globalny, przesuwające
krzywą AD) nie mają sensu, bo wpływają
tylko na zmianÄ™ poziomu cen.
W założeniach keynesistów zagregowana
P0
ASB
podaż w krótkim okresie jest nieelastyczna
(linia ASB). Interwencje popytowe państwa
(wydatki rzÄ…dowe) w okresie kryzysu majÄ…
sens, gdyż wpływają jedynie na wielkość
AD
produkcji (zgodnie z wielkością
odpowiedniego mnożnika).
Y0 Dochód (Y)
UWAGA: założenia te dotyczą
rynku dóbr, jak też rynku pracy!
Poziom cen (P)