Makroekonomia
Cykl koniunkturalny
dr Beata Woz
niak-Jęchorek
Katedra Makroekonomii i Badań nad Gospodarką Narodową
tel. [phone]
[e-mail]
1
Cykl koniunkturalny
Cykl koniunkturalny
Cykl koniunkturalny to wzrosty i spadki poziomu
aktywności gospodarczej w stosunku do
długookresowego trendu wzrostowego w
gospodarce.
Inaczej to okresowe wahania aktywności
gospodarczej kraju wokół trendu
długookresowego.
2
Cykl koniunkturalny
Wahania poziomu produktu
Aggregate
DA
UGOOKRESOWY
output
TREND
Long-term trend
Y
szczyt
Peak
Trough
dno
Time czas
3
Cykl koniunkturalny
Cykl koniunkturalny
1. Cykl tradycyjny : 1. odbicie , 2. ekspansja (boom), 3. kryzys, 4. depresja
2
Aktywność
gospodarcza
1
3
1
4
czas
2. Cykl zmodyfikowany (2 okresy) : 1. ekspansja, 2. recesja
Aktywność
gospodarcza
Tendencja (trend)
2
1
czas
4
Cykl koniunkturalny
Fazy klasycznego cyklu:
Recesja  wywołana spadkiem produkcji krajowej spowodowanym załamaniem się popytu.
Cechy:
Przedsiębiorstwa:
- Nadprodukcja
- Spadek cen towarów i zysków firm
- Ograniczenia płac
- Redukcja zatrudnienia
- Ograniczenie inwestycji
- Bankructwa słabszych firm
Państwo:
- Deficyt budżetowy (mniejsze wpływy z podatków i większe wydatki socjalne)
Sektor prywatny:
- Spadek płac
- Spadek zatrudnienia (bezrobocie koniunkturalne)
- Spadek popytu na dobra konsumpcyjne
Finanse: 5
- Deflacja
- Spadek stóp procentowych spowodowany wzrostem realnej podaży pieniądza wynikający ze spadku cen
Cykl koniunkturalny
Fazy klasycznego cyklu:
Ekspansja  wywołana wzrostem popytu w sektorze prywatnym wynikającym z obniżki stóp procentowych,
dodatkowo wzmacnianym zwiększonymi wydatkami państwa (np. na roboty publiczne)
Cechy:
Przedsiębiorstwa:
- Zwiększenie produkcji (dodatkowy popyt)
- Wzrost zysków
- Wzrost płac
- Zwiększenie zatrudnienia
- Wzrost popytu inwestycyjnego
- Powstanie nowych firm
Państwo:
- Nadwyżka budżetowa
Sektor prywatny:
- Wzrost płac
- Wzrost zatrudnienia (bezrobocie naturalne)
- Wzrost popytu na dobra konsumpcyjne
Finanse:
- Inflacja (popytowa)
6
- Wzrost stóp procentowych (zaczyna hamować popyt globalny i prowadzi do nadprodukcji wywołując
recesję).
Cykl koniunkturalny
Fazy cyklu:
Współcześnie wyróżnia się 2 fazy cyklu:
" Wzrostową (ekspansji)  jest to wzrost
produkcji w gospodarce, trwający 6 miesięcy
lub dłużej.
" Spadkową (recesji)  jest to spadek produkcji
w gospodarce, trwający 6 miesięcy lub dłużej.
7
Cykl koniunkturalny
y
ródła wahań:
Wahania produkcji mogą być spowodowane:
 Szokami popytowymi (wskutek nagłych i
nieprzewidzianych zmian popytu wewnętrznego i
zewnętrznego)
 Szokami podażowymi (wywołane przez zmiany w
sferze realnej, np. duże zmiany technologiczne,
wahania cen surowców i wahania poziomu płac).
8
Cykl koniunkturalny
Mierniki cyklu koniunkturalnego
Wskaz
niki współbieżne cyklu  zmieniające się
1. PKB i jego odchylenia od linii trendu
równocześnie ze stanem koniunktury;
2. Wskaz
nik np. wartości sprzedaży w
poszczególnych działach gospodarki  przemyśle,
handlu
dostępne z opóz
nieniem:
3. Bezrobocie
4. Dochody osobiste
5. Sprzedaż detaliczna
6. Zatrudnienie
1. Koszty robocizny na jednostkę produkcji
7. Ogólny poziom cen
2. Poziom zapasów
Wskaz
niki pilotujące (wyprzedzające, wiodące):
3. Oprocentowanie pożyczek hipotecznych
4. Dochody z tytułu pracy
1. Poziom cen akcji na giełdzie
5. Nowe kredyty konsumpcyjne
2. Sprzedaż samochodów
3. Inwestycje mieszkaniowe
4. Testy koniunktury
Wskaz
niki opóz
nione wobec cyklu:
5. Liczba osób zwolnionych z pracy
6. Podaż pieniądza
9
Cykl koniunkturalny
Teorie cyklu koniunkturalnego:
" Teorie egzogeniczne  objaśniają cykl jako wynik
zjawisk zewnętrznych wobec danego systemu
gospodarczego, a także gospodarki danego kraju (np.
teoria plam na słońcu, teorie rolnicze, teoria cyklu
politycznego).
" Teorie endogeniczne  tłumaczą z
ródła i przebieg
cyklu uwarunkowaniami wewnętrznymi,
posiadającymi cechę samowzmocnienia (np. teorie
popytowe).
10
Cykl koniunkturalny
Teorie cyklu koniunkturalnego:
Teoria keynesowska  według tej teorii cykl koniunkturalny
wywoływany jest przez szoki popytowe, tj. zmiany czynników,
kształtujących ogólny poziom popytu globalnego (zmiany popytu
konsumpcyjnego i inwestycyjnego wywołane przez zmiany
krańcowej stopy zysku oraz wahania eksportu netto wywołane
zmianą koniunktury zagranicą).
W wyniku zmian w popycie globalnym następują zwielokrotnione
zmiany produkcji, co prezentuje model mnożnika-akceleratora.
Akcelerator  wzrost popytu konsumpcyjnego wywołuje bardziej niż
proporcjonalny wzrost popytu inwestycyjnego (zasada
przyspieszenia). Związany z mnożnikiem.
11
Cykl koniunkturalny
Teorie cyklu koniunkturalnego:
Teorie cyklu politycznego  z
ródłem cykliczności są
zmiany polityki gospodarczej rządu, wywołujące
wahania popytu globalnego (zwłaszcza publicznego)
regulowanego przez narzędzia fiskalne i monetarne.
12
Cykl koniunkturalny
Teorie cyklu koniunkturalnego:
Teorie monetarne  zakładają, że zjawisko cykliczności jest
konsekwencją nieoczekiwanych szoków pieniężnych.
Są one skutkiem błędnych decyzji banku centralnego w zakresie
prowadzonej przez niego polityki monetarnej.
W ich wyniku występują istotne zakłócenia w procesie
kształtowania się rynkowej stopy procentowej, które
następnie mogą przenosić się do sfery realnej produkcji i
prowadzić do dysproporcji pomiędzy produkcją a popytem
globalnym.
13
Cykl koniunkturalny
Teorie cyklu koniunkturalnego:
Teoria realnego cyklu koniunkturalnego  wahania gospodarcze są
wywoływane przez trwałe szoki w sferze realnej, które wiążą się z dużymi
przypadkowymi zmianami stopy postępu technicznego.
To powoduje zmiany w cenach względnych, a następnie wywołuje
optymalizujące reakcje po stronie podaży pracy i wielkości konsumpcji.
Obserwowane w rzeczywistości wahania produkcji są zmianami jej
potencjalnego poziomu (wskutek zmian technologicznych)  podważa to
istnienie cyklu definiowanego jako wahania produkcji wokół jej trendu, a
każda faza cyklu (ekspansja czy recesja) to stan równowagi
(długookresowej przy pełnym wykorzystaniu czynników produkcji;
bezrobocie dobrowolne).
14
Cykl koniunkturalny
Metody oddziaływania państwa na przebieg
cyklu koniunkturalnego:
" interwencjonizm antykryzysowy
" interwencjonizm antycykliczny
" interwencjonizm rozwojowy
15
Cykl koniunkturalny
Wielki kryzys
1929 r. - krach na giełdzie Wall Street 
od 23 do 29 paz
dziernika  indeks
giełdowy Dow Jones spadł o 29%
Stopa bezrobocia:
" 1929 r.  3,2%
" 1933 r.  25,2%
Realny PKB  zmniejszył się o 1/3 w
latach 1929-33
Poziom cen  spadł o 24% (deflacja)
16
Cykl koniunkturalny
Przyczyny wielkiego kryzysu  główne hipotezy:
Hipoteza Przyczyny
Hipoteza niemonetarna/niefinansowa niestabilność globalnego popytu, czego skutkiem był
spadek inwestycji i konsumpcji (wskutek wzrostu
niepewności działania i załamania się zaufania
inwestorów), a także: czynniki demograficzne, regres
w budownictwie, niekorzystny wpływ na handel
ustawy celnej
Hipoteza monetarna redukcja podaży pieniądza; w latach 1930-33 w USA
jedna trzecia banków zbankrutowała, w konsekwencji
czego nastąpiła znacząca redukcja podaży
pieniądza, której FED nie wyrównał
Hipoteza niemonetarna/finansowa nieoczekiwana deflacja; w latach 1929-33 wystąpiła
spirala zadłużenia i deflacji, co przyczyniło się do
bankructwa banków i pogłębienia się kryzysu
Hipoteza  strukturalnie wadliwego systemu funkcjonowanie technicznie wadliwego systemu
waluty złotej waluty złotej, co przy nieoczekiwanej deflacji w USA
doprowadziło do rozprzestrzenienia się skutków
kryzysu między krajami.
y
ródło: B.Snowdon, H.R.Vane, Rozmowy z wybitnymi ekonomistami, PTE-Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa
17
2003, s. 24-38.
Cykl koniunkturalny
Dziękuję za uwagę!
18