867718266

Jak zaimponować recenzentowi? ROZDZIAŁ 1

Krótko i słodko

Już Szekspir powiedział, że zwięzłość jest duszą sensu¹. Rozwlekłość jest nudna, a nuda to grzech śmiertelny we wszystkich opowieściach, zwłaszcza w filmach. Zwrot „cięcie do pościgu” pochodzi z języka amerykańskich montażystów; ścinali dłużące się sceny do tej, w której wreszcie coś się działo, na przykład właśnie do pościgu. Co więcej, cięli wszystko, co w jakikolwiek sposób spowalniało akcję. Nie dawaj im ku temu okazji. Niech w twoim scenariuszu każdy moment będzie znaczący. Pisz krótko i zwięźle; nie używaj trzech słów, jeśli wystarczą dwa. To dotyczy także dialogów; nawet jeśli twój bohater jest gadułą, każde jego słowo musi mieć znaczenie. Przemysł filmowy ginie pod zalewem scenariuszy, w większości złych, tak więc ten, kto sięgnie po twój, będzie chciał jak najszybciej się przekonać, czy tekst jest cokolwiek wart. Zwięzły, oszczędny styl ułatwia lekturę.

Istotą filmu jest ruch. Przelewasz na papier nie malowidło, lecz żywy obraz. Każda strona to mniej więcej minuta na ekranie. Twoim zadaniem jest sprawić, by recenzent zapomniał, że czyta słowa, lecz by zobaczył film, scena po scenie, żywe postacie w konkretnym czasie i przestrzeni. Powieść pozwala na luksus długich opisów ludzi i miejsc; w scenariuszu taki opis natychmiast blokuje akcję.

To oznacza, że nie możesz sobie pozwolić na rozwlekłe, kwieciste akapity. Recenzent najbardziej nie znosi stron wypełnionych bitym tekstem bez jednego dialogu. Oczywiście zawsze zdarzają się wyjątki, tak jak pamiętny początek Forresta Gumpa Erica Rotha. Był to jednak scenariusz pisany na zamówienie, co pozwalało Rothowi na większą swobodę, a i tak długie, poetyckie opisy Forresta i piórka zajmują tylko stronę, dalej tekst jest już dużo luźniejszy. Również dialogi powinny być ekonomiczne. I znowu można by wyliczać wyjątki, jak choćby długie, zabawne dialogi z Pulp Fiction. Ten film odniósł sukces, bo Quentin Tarantino ma wyjątkowy dar. Kilka lat temu w Hollywood roiło się od scenariuszy naśladujących jego styl. Tylko nieliczne trafiły na ekrany.

Zawsze znajdą się wyjątki, jednak podstawowa zasada to pisać tak zwięźle, jak na to pozwalają postacie i sytuacja. Im więcej na kartce czystej przestrzeni, tym łatwiej zabrać się za lekturę i tym większa szansa, że tekst oddaje dynamikę przyszłego filmu.

Pisać z klasą

Nawet biorąc pod uwagę wspomniane czynniki: zwięzłość, przejrzystość i wyczucie filmowe, każdy autor ma własny styl, który zarazem kształtuje i jest kształtowany przez to, co się pisze. Wrodzony styl do pewnego stopnia zdradza, jakie filmy najlepiej udadzą się autorowi. I tak film akcji jest zazwyczaj napisany ostrym,

1

Wiliam Shakespeare Hamlet, książę Danii, przekład Stanisław Barańczak, Poznań 1990, s. 65.