8748915570

Czesław Kopytowski.

JEZIORKA EFEMERYCZNE NA OBSZARZE WYDMOWYM

WARCIAŃSKO-NOTECKIM.

(Z 2 rycinami w tekście i z 5 rycinami oraz mapą poza tekstem).

Strzygonia-chojnówka (inaczej sówka-chojnówka), pospolicie występująca na niżu europejskim, ma w Polsce swe główne siedlisko w borach Tucholskich. Sówka, żywiąc się igłami sosny, wybiera drzewostany w wieku 25—80 lat. Przy wielkiem jej rozmnożeniu wiek drzew nie odgrywa jednak roli. Lasy wybitnie sosnowe bez podszycia stanowią przeto teren z natury korzystny dla rozwoju sówki.

Obszar wydmowy Warciańsko-notecki posiadał warunki, sprzyjające w wysokim stopniu rozwojowi sówki. Skupienie leśne, występujące na tym obszarze w zespole czystym, t. j. reprezentowanym tylko przez sosnę, rosnącą na glebie piaszczystej, nie wymagało od osobników zatraty energji w walce o byt. To też inwazja sówki przybrała tu rozmiary katastrofy.

Masowe rozmnożenie się sówki stoi w związku, według Eschericha, z temperaturą i z opadami. Z krzywych okresowego występowania sówki wynika, że jej inwazja jest poprzedzana rokiem o wysokiej temperaturze i małej ilości opadów. Opady mają znaczenie decydujące. Przeto rok 1921, o bardzo małej ilości opadów, należy uważać za rok przygotowawczy, zapowiadający katastrofę. Rok następny 1922 większego znaczenia praktycznego nie posiada, natomiast rok 1923 przyniósł nagły i liczny pojaw sówki. W tym też roku* nastaje przesilenie. Gradacja rozwojowa sówki trwa najdłużej lat trzy lub cztery.¹

Zagadnienia, dotyczące biocenozy, mają dla nas znaczenie o tyle, o ile decydują o zmianie w wyglądzie krajobrazu. Tu właśnie zaszedł podobny wypadek.

Ostatnia ogromna inwazja sówki w latach 1922, 1923 i 1924 ogarnęła z łatwością międzyrzecze Warciańsko-noteckie. Las opadły miljardy gąsienic, które w przeciągu jednego lata pozbawiły drzewa zieleni. Stare lasy sosnowe zmieniły się w cmentarzysko, na którem sterczały beznadziejnie ogołocone z igieł drzewa, czyniąc przygnębiające wrażenie pogorzeliska (ryc. 1).

Drzewostan na terenie badanym przedstawiał się przed inwazją sówki w ten sposób, że przeważały w nim drzewa w wieku od 30 do 80 lat.

1

Z. Mokrzecki: Strzygonia. Chojnówka. Warszawa 1928, str. 39.