888559918

Dyskusja 111

tyki w zakresie sprawowania władzy, wykonywania funkcji administracyjnych, zarządzania gospodarką narodową oraz działania całego systemu planowania krótko-, średnio i długookresowego.

Aby bliżej sprecyzować omawiany problem, posłużmy się kilkoma przykładami.

Pierwszym przykładem jest mechanizm podejmowania decyzji inwestycyjnych, w których zbyt często poświęcamy jakość środowiska na ołtarzu krótkookresowej opłacalności ekonomicznej, zresztą wielokrotnie fałszywie uzasadnionej. Powstaje pytanie, czy nie można podjąć studiów retrospektywnych, oceniających — powiedzmy — 50 wielkich decyzji inwestycyjnych z ostatniego 10-lecia z punktu widzenia ich wpływu na jakość środowiska przyrodniczego. Z drugiej strony można zastanowić się nad opracowaniem polskiego ekwiwalentu metodyki oceny ekonomicznej zasobów naturalnych w masowych rachunkach planowo-pro-jektowych. O takim właśnie dokumencie planistycznym wspomina N. Fiedorenkow cytowanym już artykule ¹.

Drugim przykładem są problemy zawarte w mechanizmach zarządzania przedsiębiorstwami przemysłowymi. Dość często na łamach prasy czytamy, że taki czy inny zakład przemysłowy szczególnie dotkliwie zanieczyszcza środowisko przyrodnicze, że szczególnie ostro trzeba piętnować w opinii społecznej dyrektora takiego zakładu. Tego rodzaju enuncjacje prasowe sprawiają wrażenie, że stosunek do środowiska zależy wyłącznie od dobrej czy złej woli dyrektora danego zakładu. Tymczasem w wielu przypadkach dyrektor zakładu jest w położeniu bez wyjścia, działa bowiem w określonym systemie planów i norm, które decydują o swego rodzaju „opłacalności” zanieczyszczania środowiska. Jeśli dyrektor zakładu ma odpowiedzieć na pytanie: nie wykonać planu i nie wypłacić premii pracownikom, czy też zanieczyścić środowisko, to odpowiedź jest jasna i oczywista: zanieczyścić środowisko.

Stąd postulat badań nad problematyką środowiska przyrodniczego w mechanizmach zarządzania przemysłem i — szerzej rzecz ujmując — gospodarką narodową.

Trzecim przykładem jest działalność przedsiębiorstw melioracyjnych w Polsce. Jak wiadomo, dysponujemy ogromnym aparatem projektowym i produkcyjnym, który siłą ślepego losu melioruje, tzn. przede wszystkim osusza grunty różnego rodzaju. Daremnie nasi przyrodnicy wołają głosem wielkim o nieodwracalnych negatywnych skutkach bardzo wielu robót melioracyjnych w gospodarce rolnej i leśnej, powołując się na doświadczenia krajowe i zagraniczne². Chciałbym podkreślić, że brak wody obok braku rąk roboczych jest głównym problemem naszego rolnictwa. W czasie II Kongresu Nauki Polskiej prof. B. Krygowski mówił o tym, óe wysychanie studni wiejskiej jest zjawiskiem masowym w niektórych regionach Wielkopolski. Prof. Krygowski apelował, aby podjąć kroki zaradcze w tej dziedzinie, m. in. poprzez budowę małych zbiorników retencyjnych.

Warto więc zastanowić się nad pytaniami, które postawił prof. M. Strzemski³, „Dlaczego na terytorium Polski, gdzie przed laty — przy analogicznych opadach — mieliśmy nadmiar wilgoci, dziś pojawia się groźba suszy? Czy w dążeniu do zwiększenia ilości pasz należy likwi-

1

   N. Fiedorenko, op. cit.

2

   Por. W. N. K i s i e 1 e w. Paradoksy melioracji Bielorusskogo Polesja. „Pri-roda”, 1972, nr 12.

3

   M. Strzemski. Zagubiona dyscyplina. „Polityka” nr 39, 1973.