10955 SNB13635

14 Osoby niepełnosprawne w Polsce it> lalach dziewięćdziesiątych

sprawowane przez nią funkcję znalazły dostateczne wsparcie w j_s» niejących instytucjach?

Powyższe pytania skłoniły nas do rozpatrzenia możliwości ponownego kontaktu z naszymi respondentami z 1993 roku i prześledzenia zmian które zaszły w ich życiu w minionym okresie. Ze względu na to, że wykonanie ponownego badania panelowego na tej samej, tak samo liczebnej próbie byłoby bardzo kosztowne, intencją naszą było dotarcie jedynie do wyselekcjonowanej grupy byłych respondentów. Zdajemy sobie sprawę z tego, że osoby te w chwili badania są o sześć lat starsze, więc w wielu wypadkach mogły się nasilić ich problemy zdrowotne, zmniejszyć się mogła ich sprawność. Zakładamy jednak także, że programy wspierające osoby niepełnosprawne nie dotyczą wszak tylko osób młodych. Ponadto większość naszych respondentów - pomimo upływu lat - ciągle znajduje się w wieku aktywności zawodowej.

Biorąc za punkt wyjścia przedstawioną wyżej typologię i opierając się na teoretycznej koncepcji typów idealnych, dobrano dwustu niepełnosprawnych respondentów (możliwie najbardziej typowych przedstawicieli każdego z czterech typów) i przeprowadzono z nimi pogłębione wywiady, naświetlające zmiany zaszłe (lub brak zmian) w ich życiu i funkcjonowaniu społecznym. Dobór respondentów spośród osób badanych w 1993 roku przesądził o powtórzeniu analogicznego kryterium niepełnosprawności. Było to tzw. kryterium funkcjonalne, którego zastosowanie najlepiej oddaje definicja Barbary Szczepankowskiej (1994): „Niepełno-sprawnąjest osoba, której obniżona sprawność funkcjonalna (sensoryczna, fizyczna i /lub psychiczna) trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia życie codzienne, naukę, pracę oraz pełnienie ról właściwych dla płci i wieku, zgodnie z normami prawnymi i zwyczajowymi”. W przypadku prezentowanego tu badania ograniczenia funkcjonalne sprowadzają się do ograniczeń sprawności fizycznej .

Dodatkowo, przy opracowaniu materiałów wykorzystano dwadzieścia dwie wypowiedzi osób niepełnosprawnych, nadesłanych na konkurs ogłoszony przez program III Polskiego Radia i „Życie Warszawy”, oraz trzydzieści pogłębionych wywiadów z pracownikami socjalnymi.

¹ Bardziej szczegółowe rozważania nt. koncepcji niepełnosprawności istniejących w społeczeństwie i w badaniach nad niepełnosprawnością Czytelnik znajdzie w naszych wcześniejszych pracach: Ostrowska 1994, oraz Ostrowska, Sikorska 1996.

Warunki życiowe, sposób życia, funkcjonowanie społeczne osób niepełnosprawnych i doświadczane bariery w obu analizowanych punktach czasu chcemy porównać w odniesieniu do:

-    sytuacji materialnej i mieszkaniowej, wyposażenia i zasobności gospodarstw domowych;

-    stanu zdrowia, sprawności funkcjonalnej, pomocy technicznych, dostępu do rehabilitacji, opieki medycznej i społecznej;

-    możliwości pracy (zatrudnienia) i edukacji;

-    możliwości pełnienia podstawowych ról społecznych;

-    relacji społecznych (z rodziną, społecznością lokalną i różnego rodzaju organizacjami społecznymi, a szczególnie organizacjami osób niepełnosprawnych) ;

-    życia kulturalnego, życia osobistego, czasu wolnego;

-    celów, dążeń i aspiracji życiowych oraz szans i przeszkód w ich realizacji;

-    sposobów radzenia sobie z problemami i trudnościami życiowymi. Prowadzone analizy będą miały charakter diachroniczny i synchroniczny. Elementem porównania będzie zarówno sytuacja życiowa tych samych osób przed sześciu laty, jak i dostępne wyniki prowadzonych ostatnio badań ogólnopolskich, pozwalające na zlokalizowanie tej sytuacji na tle ogółu społeczeństwa polskiego.

Ważną rolę przy wyjaśnianiu jakości życia, stopnia zaspokojenia podstawowych potrzeb i funkcjonowania społecznego osób niepełnosprawnych przypisujemy ich interakcjom ze światem instytucji, powołanych do wspomagania i rozwiązywania problemów życiowych tych osób. Problematyka ta będzie ujmowana przede wszystkim z punktu widzenia następujących zagadnień:

-    adekwatność polityki państwa wobec problemów badanych osób niepełnosprawnych,

-    dostosowanie struktur organizacyjnych do ich potrzeb i wymogów,

-    jakość pracy personelu instytucji i jego podejścia do problemów środowiska osób niepełnosprawnych.

Z kolei w odniesieniu do osób niepełnosprawnych jako drugiej strony analizowanych przez nas stosunków szczególną uwagę zwrócimy na:

-    przejawy aktywnego lub pasywnego podejścia do kontaktów z instytucjami,

-    sposób postrzegania i oceniania instytucji oraz ich ulokowanie w indywidualnych poczynaniach osób niepełnosprawnych.