8955900031

Chockrlos de Laclos, Niebezpieczne zuńązfi

Innym przykładem książki, która nie stała się „zbójecką”, choć (a może właśnie dlatego, że) swego czasu wywołała skandal, są Niebezpieczne związki Choderlosa de Laclos. Powieść wydana w 1782 roku, a więc w dwadzieścia lat po Nowej Heloizie (!), powieść w listach, mówi o związkach miłosnych, odwołując się do psychologii - ale w sposób całkowicie odmienny od Rousseau, a także od późniejszych i wcześniejszych opowieści.

Wicehrabia de Valmont i markiza de Merteuil byli niegdyś parą, lecz później związali się z innymi partnerami. Markiza, pragnąc zemsty na ostatnim kochanku, hrabim de Gercourt, który zamierza poślubić młodziutką i niewinną Cecile de Volanges (zakochaną w kawalerze Danceny), namawia de Valmonta, żeby ją uwiódł przed ślubem. Równocześnie intryguje, by odwieść go od próby uwiedzenia prezydentowej de Tourvel, której ten pragnie. Obydwoje są cynicznymi uwodzicielami prowadzącymi grę ze swoimi ofiarami. Z jednej strony mamy więc do czynienia ze skrajnym cynizmem (zwłaszcza markizy, która ukrywa swoje właściwe oblicze i, uchodząc za osobę cnotliwą, tym łatwiej może prowadzić swoje intrygi), z drugiej - z rzeczywistymi uczuciami. Valmont, jako mężczyzna, może szczycić się swoją opinią uwodziciela (donżuana!), markiza musi uciekać się do podstępów, by ukryć swoje właściwe oblicze kobiety rozpustnej.

Powieść jest bardzo interesującym studium psychologicznym wzajemnej manipulacji bohaterów, którzy bez skrupułów dążą do zrealizowania swoich celów:

Muszę mieć tę kobietę, aby ocalić się od śmieszności zakochania: dokąd bowiem nie zdoła doprowadzić niezaspokojone pragnienie? O słodka sytości! Przyzywam cię dla mego szczęścia, a zwłaszcza spokoju. Jakież to szczęście dla nas, że kobiety tak słabo się bronią! Inaczej bylibyśmy stadem kornych niewolników. W tej chwili ogarnęło mnie uczucie głębokiej wdzięczności dla kobiet łatwych, które to uczucie najprostszą drogą zawiodło mnie do twoich stóp, markizo (list IV, s. 26)¹⁶⁸.

¹⁶⁸ Ch. de Laclos, Niebezpieczne związki, tłum. T Boy-Żeleński, Warszawa 1998. J’ai bien besoin d’avoir cette femme, pour me sauver du ridicule d’en etre amourewc: car oii ne mene. pas un dćsir contrarić? Ó dćlicieuse jouissance! je fimplore pour mon bonheur et surtout pour mon repos. Que nous sommes heurewc ąue les femmes se dćfende.nt si mai! nous ne serions auprćs d’elles ąue de timides esclaves. J’ai dans ce moment un sentiment de reconnaissance pour les femmes faciles, ąui m’amene naturellement

117