8748916449

od indywidualnych cech i zdolności członka rodziny. Podstawą wszelkiej komunikacji rodzinnej jest tu osobowość człowieka. Dziecko posiada motywację do wykonywania przeznaczonych dla niego zadań. Dzięki raqonalnej argumentacji oraz odwoływaniu się rodziców do uczuć dziecka zdobywa ono umiejętność wyrażania różnych stanów emocjonalnych, uświadamia sobie swoją rolę, rozumie podawane mu nakazy i zakazy. Chętnie bierze udział w rozstrzyganiu problemów, sprawnie argumentując swoje stanowisko. Taka sytuacja zdecydowanie sprzyja nabyciu przez młodego człowieka kodu rozwiniętego.

W systemie pozycjonalnym każdy członek rodziny ma wyznaczoną pozycję. Decyduje o niej np. wiek, płeć, zawód itp. Relacje rodzinne oparte są tu na słuchaniu autorytetów. Polega to głównie na tym, że dziecko wykonuje polecenia, gdyż są one wydawane przez rodziców, a nie dlatego, że samo dochodzi do wniosku o słuszności wykonania danego polecenia⁸². Dziecko robi coś, bo musi -bez koniecznej argumentacji. Zdarza się, że do tego modelu komunikacji rodzinnej dochodzą złe warunki mieszkaniowe rodziny, brak opieki nad dzieckiem czy też brak dostępu dziecka do prasy, książki, wynikający np. z bierności kulturalnej jego rodziców. Wymienione tu czynniki stają się powodem kształtowania się kodu ograniczonego.

Nie ulega wątpliwości, że uczeń posługuje się takim kodem, jakim posługują się jego rodzice lub na jaki pozwala mu sytuacja domu rodzinnego. Oczywiście na kształtowanie się języka młodego człowieka ma wpływ także grupa rówieśnicza czy społeczność lokalna. Wymienione tu czynniki wpływają na wytworzenie się u niego kodu ograniczonego. Posługiwanie się zaś przez ucznia jedynie takim kodem stanowi o szkolnych niepowodzeniach.

Dzieci używające różnych kodów wchodzą w skład społeczności klasowej, dlatego nauczyciel ma obowiązek zadbać o wyrównanie różnic w sposobie ich wypowiadania się. Można przypuszczać, że będzie to realne, gtły polonista najpierw uzmysłowi sobie, iż stan wypowiedzi uczniów uzależniony jest od czynników socjologicznych, a następnie zapozna się z nimi i w efekcie ustali drogę działania dydaktycznego.

Zadaniem nauczyciela ma być poszukiwanie sposobów skutecznej integracji kształcenia sprawności komunikacyjnej dziecka z kształceniem kulturowo--literackim.Sprzyjać temu będzie ciągłe wyzwalanie w dziecku chęci mówienia⁸³.

⁸²    Ibidem, s. 113-118.

⁸³    O konieczności wyzwalania w dziecku chęci mówienia jak i o sposobach gromadzenia materiału służącego wypowiadaniu się uczniów oraz wyposażaniu ich w odpowiednie narzędzia językowe pisał Z. Klemensiewicz (por. Składnia, stylistyka, pedagogika w dyskursie edukacyjnym, Warszawa 1982, s. 263-279,818-826), odnosząc proponowane drogi działania do lekcji z nauki o języku. Sytuacja kulturowa i społeczna,

32