9414912391

99

WPROWADZENIE DO ANTROPOLOGU BARW

zestawu PKK polega na rozdzielaniu takich kategorii. Jako ostatnia rozłożeniu ulega grue, stąd spotyka się ją najczęściej.

Po tej ostatniej redukcji, prowadzącej do etapu V, język rozróżnia 6 PKK, odpowiadających sześciu uniwersalnym organizatorom przestrzeni barwnej. Przykładem V etapu jest język arabski (Durbin 1972, s. 273).

Dalszy rozwój systemu PKK polega na wydzielaniu tych obszarów przestrzeni barwnej, które leżą między głównymi punktami fokalnymi i *gdzie wpływy tych punktów krzyżują się.

Etap VI to wyodrębnienie się Br jako odcieni leżących między C a Żł. Warto zauważyć, że specyfikę koloru brązowego podkreśla zjawisko Bezolda-Briicke’a — barwa ta, choć z neurofizjologicznego punktu widzenia jest połączeniem C i Żł (lub Cw), zachowuje się pod jednym względem jak kolor podstawowy, tzn. pozostaje niezmienna pod względem tonu mimo zmiany jasności; pozostałe kolory przesuwają się w stronę jednego ze składających się na nie elementów.

Na etapie VII dochodzi jedna, dwie, trzy lub cztery kategorie, w dowolnej kombinacji, spośród: Pom (miejsce nachodzenia na siebie Cw i Żł), Róż (między Cw a B), Pur (między Cw a N) oraz budzący wiele wątpliwości kolor szary (między B a C). Ten ostatni został w pracy Kaya z 1975 r. pozostawiony na etapie VII, aczkolwiek przyznano mu specjalną pozycję (wUd card). Kolor ten, złożony z barw achromatycznych, powstawać może niezależnie od ewolucji barw chromatycznych już na etapie wykrystalizowania się B i C (etap III a lub IV) (Kay, 1975, s. 251; zob. też Witkowski, Brown, 1977; Hill, Hill, 1970; Le Querrec, 1978, s. 317).

W pracach etnograficznych można spotkać informacje (np. Jacobson-Wid-ding, 1979), że kolor szary pojawia się nawet na etapie II (oczywiście nie jako PNK lecz DNK), choć jeden z wchodzących w jego skład kolorów achromatycznych — C — nie został jeszcze wyodrębniony z kategorii złożonej. Wydaje mi się, że jest to możliwe wtedy, gdy punkt fokalny makro-czerni umieszczony jest w C (zob. ryc. Ib).

C. Krytyka teorii Berlina i Kaya dotyczyła również pewnych kwestii metodologicznych. Zastrzeżenia budził np. fakt dwujęzyczności ich informatorów (Hickerson, 1971; Newcomer, Faris, 1971). O wpływie dwujęzyczności na wyniki badań pisała w 1961 r. Susan M. Ervin: „Kategorie barwne stosowane przez osoby dwujęzyczne systematycznie się różnią od norm jedno-języcznych” (zob. też Lenneberg, Roberts' 1956). Sami autorzy Basic Color Terms nie uważali, by znajomość drugiego języka mogła wpłynąć w istotny sposób na lokalizację punktów fokalnych kategorii barwnych. Sprzeczność tych poglądów wynika z nieporozumienia i jest właściwie pozorna. O ile bowiem poprzednicy Berlina i Kaya, a także niektórzy krytycy ich książki, kładli nacisk na granice kategorii, to oni sami brali pod uwagę przede wszystkim foci (była już o tym mowa). Ten nurt dyskusji stał się impulsem do badań Leigh A. Caskey-Sirmonds i Nancy P. Hickerson (1977). Precyzyjnym badaniom poddano informatorów reprezentujących 5 języków azja-