9414912541

dany ideał pierwszego stopnia jest właściwie realizowany, czy też nie, zależy treść osądu opartego na ideale sprawiedliwości.

Sprawiedliwość (w szerokim znaczeniu)

męstwo hojność szczerość szczodrość przyjaźń sprawiedliwość

(wąskie pojęcie)

Według standardów wyznaczonych przez Arystotelesa, o tym, czy dana cnota etyczna jest właściwie uprawiana decyduje zasada „słusznego środka”. Jeśli więc w państwie dba się - przykładowo - o męstwo (środek między zuchwałością i tchórzostwem); hojność (środek między rozrzutnością i sknerstwem); szczerość (środek między chełpliwością i udawaniem głupoty); szczodrość (środek między marnotrawstwem i skąpstwem), przyjaźń (środek między pochlebstwem i wrogością); sprawiedliwością w sensie węższym (środek między zyskiem i stratą) itd., wówczas możemy mówić o sprawiedliwym państwie. Można więc uznać, że w tym znaczeniu (czyli szerokim), sprawiedliwość wyznacza standard poszczególnym cnotom właśnie jako spełniającym wymóg „słusznego środka”. Tak, czy inaczej, o jakości państwa jako całości decyduje to, czy na niższym poziomie realizowane są właściwie poszczególne cnoty moralne. Jeśli do głosu dochodzą skrajności, wówczas mówimy, jego zdaniem, o niesprawiedliwości.

4.7.    Nas interesuje wąskie pojęcie sprawiedliwości: przez sprawiedliwość rozumiemy pewien ideał, który określa sposób rozdzielania (dystrybucji) deficytowych dóbr wśród osób uprawnionych (czyli - pretendentów) do ich posiadania. Jeżeli suma dóbr podlegających podziałowi przewyższa roszczenia wszystkich pretendentów, wówczas nie zachodzi potrzeba angażowania teorii sprawiedliwości; problem sprawiedliwości pojawia się niemal natychmiast wraz z chwilą, gdy powstaje sytuacja, w której roszczenia pretendentów nie mogą być w pełni zaspokojone.

4.8.    Sprawiedliwość w wąskim znaczeniu należy już do ideałów przedmiotowych, ideałów pierwszego stopnia, i jest dokładnie na tym samym poziomie, co - na przykład - ideał wolności. W tej sytuacji możliwy jest konflikt pomiędzy ideałem sprawiedliwości a innym ideałem (np. miłości lub wolności), czego wyrazem będzie m.in. autentyczna wątpliwość co do tego, który z tych ideałów należy potraktować w sposób priorytetowy.

4.9.    To, czy dana instytucja społeczna będzie się właściwie rozwijać, czy też nie, w dużej mierze zależy od tego, czy jest zarządzana w sposób sprawiedliwy, a więc, na przykład: czy nagrody dostają ci, którzy na nie zasłużyli, czy też nie; czy kary są adekwatne do przewin; czy wszyscy są traktowani jednakowo; czy władza leży w rękach tych, których powinna; czy przyjęte regulaminy nie dyskryminują kogoś; itd. Od stopnia

16