Rozdział autorstwa dr. n. hum. Czesława Marmury dotyczy omówienia sytuacji kształcenia i wychowania lekarzy wojskowych z uwzględnieniem instytucji kształcących w latach 1922-2019. Należy podzielić niepokój Autora związanego z działaniami wojskowych reformatorów wspieranych przez polityków w obszarze szkolnictwa wojskowego i wojskowej służby zdrowia. Brakuje w tej chwili 500 lekarzy do pełnego etatu. Należy postawić pytanie jaki po 17 latach od rozwiązania Wojskowej Akademii medycznej jest bilans polityczno-pseudo gospodarczych decyzji rządów RP, resortu MON z lat 1995-2002 dla Wojskowej Służby Zdrowia i całych sił zbrojnych RP.
Obecny model, twór sztabowców Sztabu Generalnego pierwszej dekady XXI wieku jest protezą modelu z lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, który był zbliżony do amerykańskiego.
Omówienie postaci Dominiąue Jean Laney wskazuje, że ten znakomity chirurg oceniany przez Napoleona, jako człowiek najcnotliwszy ze znanych sobie ludzi, spieszył on z pomocą Polakom, którzy przecież licznie służyli w armii napoleońskiej.
Rozdział omawia indywidualne przypadki tych Polaków. Dla ludzi swojej epoki był postacią żywą i bliską, czego najlepszym dowodem są wzmianki w pamiętnikach. Wyrażał się o Polakach z wielką życzliwością. Ślady są - trzeba je umieć odczytać, postać Dominiąue Jean Larrey - zasługuje na wspomnienie. Powyższy rozdział opracowany przez dr n. med. Marię J. Th-ros dotyczy zagadnień organizacyjnych polskiej wojskowej służby zdrowia w XVIII i XIX wieku. Wiek XVIII stanowił trudny czas w dziejach naszego narodu: pierwszy i drugi rozbiór Polski. Dało to impet do świadomych reform, które dotyczyły także wojska. Utworzono stanowisko generalnego sztabslekarza - Michał Bergonzoni - troszczył się on o warunki sanitarne i warunki bytowe żołnierzy. Zorganizował pierwszy stały szpital wojskowy na terenie Warszawy. W okresie Insurekcji Kościuszkowskiej znana jest działalność Rafała Józefa Czerniakowskiego. Odnotować należy fakt powstania pierwszej polskiej farmakopei. W latach 1815-1830 organizacja służby zdrowia armii polskiej polegała na podzieleniu ze wzglądu na kwalifikacje na trzy stopnie sztabslekarza, lekarzy i podchirurg.
W celu zapewnienia stałego dopływu kwalifikowanej kadry medycznej dla potrzeb wojska wprowadzono system stypendialny w roku 1823. Wprowadzono urlopy dla lekarzy pracujących w wojsku w celu uzupełnienia przez nich studiów, bądź też uzyskania kolejnego tytułu naukowego. Po roku 1818 wprowadzona została nowa kategoria personelu średniego „pomocników lekarskich” zwanych felczerami. Przygotowanie fachowe
10 I Refleksja histoiyczna o służbie zdrowia i kształceniu lekarzy w Wojsku Polskim