9773562351

Radon w środowisku człowieka

1.2.    Aspekt zdrowotny

Promieniowanie jonizujące pochodzące od radonu i jego pochodnych jest odpowiedzialne za ok. 50% dawki rocznej, jaką dostaje człowiek od naturalnych i sztucznych źródeł promieniowania. Na półkuli północnej wartość tej dawki rocznej jest szacowana na ok. 2,8 mSv. Radon i jego produkty rozpadu są izotopami alfa-promieniotwórczymi co ma istotne znaczenie w aspekcie szkodliwości dla zdrowia człowieka [Rad87], Gazowy radon, który dostał się do płuc rozpada się na izotopy (ciała stałe), które osadzają się w pęcherzykach płucnych i emitują cząstki alfa już wewnątrz organizmu - co jest bardziej niebezpieczne niż obecność samego radonu. Innym sposobem wnikania produktów rozpadu radonu do płuc jest wdychanie ich wraz z pyłami, dymem lub aerozolami, na których się osadzają. Ten aspekt obecności radonu w powietrzu nabiera szczególnego znaczenia w przypadku wyższych stężeń w pomieszczeniach, w których spędzamy większość czasu [Mni04],

Pochodne radonu nie deponują się jednolicie w układzie oddechowym - głębokość wnikania cząstki zależy od jej rozmiarów. Aerozole znajdujące się we wdychanym powietrzu są często odkładane w górnych częściach układu oddechowego lub nabłonku płucnym, skąd mogą być usunięte w ciągu kilku godzin. Jedynie najmniejsze cząstki (o średnicy poniżej 0,1 pm) trafiają do pęcherzyków płucnych. Tam zdeponowane mogą pozostawać miesiące lub lata. Cząsteczki aerozoli o dużej rozpuszczalności są szybko absorbowane z układu oddechowego do krwi, natomiast cząsteczki nierozpuszczalne są deponowane w ściankach pęcherzyków, a następnie fagocytowane przez leukocyty i przenoszone przez śródbłonek naczyń włosowatych do naczyń limfatycznych, którymi przemieszczane są do węzłów chłonnych. Czas przebywania pochodnych radonu w pęcherzykach płucnych jest długi i dlatego płuca są najbardziej narażone na działanie radonu, w szczególności przy ciągłej, zwiększonej inhalacji radonu.

Równoważnik dawki dla płuc w wyniku wdychania radonu zależy m.in. od stężenia radonu we wdychanym powietrzu, szybkości oddychania, obszaru płuc gdzie cząsteczki są zdeponowane i szybkości usuwania cząsteczek (ich średnicy, gęstości).

1.3.    Radon w glebie

Proces rozprzestrzeniania się radonu ze skorupy ziemskiej do atmosfery można podzielić na trzy etapy:

■S emanacja - uwalnianie się atomów radonu z ziaren gleby czy skał do przestrzeni międzyziamowej;

6