101058785

orrtrmywai dary sam zol pobkrai oploty za chrzrztnw chezeiclfon. którzy ehe kit obmyć nr a grzech* chrzeictyatinwa I wrócił do wtóry pogańzkk) W oj ta rur* proroctwa Yalt zapowiada! d 1 nrrprtta 1969 r. Sowa Gm owa tayska ntrpodkgiok. Przygotowywał nr ma lf taoczystak. mtarmfęt ambasadorów w Japonu Chinach 1 5 Donor A Zjr^oczan rch^M

Sledzgc lę biaortę. łatwo dostrzec. jak dziwnymi sposobami lubyky liniowali w ntacie dostosować nę do no»q cywilizacyjnej ryiuacp Kuli .cargo*, podobne jak opisywany pn«aiq kuli tTKijmy. był przystosowany do wymogów walki kolonialne] Był sposobem adaptaqi rascjacowych ipdtmoki do nowych warunków Przyniósł nieoczekiwane poiytywne efekty dopsowadzJ do Zjednoczenia różnorodnych plemion i wiosek w jakiem ■moc wyrażał wspólny interes tubylców, byl skuleczng ulg przeciwiinwtania ■•( eksploatacji kolonialnej, czego dowodem jeai faki zorganizowania kilku zbrojnych spisków, a wreszcie ogólnego spnyssężenii. które przez dłuższy czai działało równic tajemnie co szeroko

Harris tak podsumowuje twoje rozważania Kalki dztalabtok cztowkka wyda się wranniisln. jeżeli podzwU ut ją ma zbył mak skrawki. aby móc Je odkwit do ogólnego obraza historycznego Wdziany z odpowwdnto dhpkj perspektywy kall ..cargo" b)l nagrodę w walce o zasoby naturalne i hrdzkk ma komlymrmew wyjpuwtktm Każdy skrawek baibarzyóskkto mistycyzm* pasował do tkramka cywilizowane) drap* 1 maki tołak aoi tkmila mocmo korzemimu rac te) m solidny th nagrodach I karach md w wukmath''

Przykład omawianego Zjawi ba wydaje U( mieć tzrrszc zastosowanie Jego wewnętrzna siniklura powiela wę w każdej nieomal syiuacp. w kiórej jedna kultura zderza a< > mag Sposoby dostosowana ■< takich kultur mngg przyjgć zupełnie irracjonalne farmy, jeżeli oczywiście lue przerodzg ■< w jawng walkę. kiórq przesłanki mngg mieć uklc mistyczne podłoże Mil przybiera charakter uly kulturowe], realne dzułajgccj wywohgg-cq konkretne skutki, choć tam icsi tytko odległym odbiciem faktycznych sytuacji, z których wynrasta Sama bardziej lub mnej mistyczna. ueść wierzeó me może stanowić o ich skuteczności kulturowe) W tym senne w kulturze co4 takiego jak .fałszywa świadomość* właściwie nie laimeye. bowiem jq ocena zależna jest zawsze od punktu widzenia, który przecie* id może okazać nę wytworem jakiej* inne], Jakzywcj świadomości* Po praniu me ma w kulturze miejsca na .prawdę" i .fałsz", lecz bezy tę przede wszystkim wartość danych wierz ca dla zwiększenia zdolności adaptacyjnych cale] kultury .Prawda* i .fałsz" ag k a leg ortami badań nauki n me życia kultury, gdzie podalawowg miarę jest skuteczność W kaharit — napisze Harna — Jak i w przyeodzk zyikmy, które tę morem lii sekktywmyeh eztsto mk mog4 przetrwał, me dlalrga lt tę wadliwe czy irrocyomamr. ak datę*o te mapolykayę mme ryskmy. kptrj przyitauswant i dbuejize

To otuime slwterdzciue najlepiej charakteryzuje postawę badawczg Hamaa Nn pierwszy plan wysuwa aę tu zagadnienie funkcp I struktury zjawisk kulturowych kh konkretna treść jest często mistycznym, lecz kulturowo ważnym narzędziem adaptacji danego tyitemu do środownkn przyrodniego, jak leż do innych kultur Zastopowany Przeze mme termin ^ekokulluralure* dla określenia podejścia badawczego. które w jakimś sens* charakteryzuje również Mionu Hamu. w powyższym znajduje jeszcze raz swoje potwierdzenie Niemniej. na stanowisku lego autora cigży w znacznym stopniu, jak sgdzę. negatywna zależność wobec kontrkuliury. co sklamn go do przesady w eksponowaniu niektórych tylko czynników kulturowych. Dale), przyjęcie tezy o adaptacyjnym rozwoju kultury i polgczenie jej z klaiyczng lezg funkcyonalizmu. w które] twierdzi się. że w kulturze utaicyg wyłgezn* zjawiska funkcyonalase powigzane z całośag. jest wyraźnie błędne Funkcjonibzm już dawno odszedł od swoKh skrajnych sfosmuło waó Analizie podlegajg leż zjawiska .dysfunkcjonalne*¹¹. Dlatego leż w rozważaniach Harrisa wsełe tiumac/eó pojawia mc tu zasadzie układanki < kluczem, którym jest pojęcie całości podlegającej adaptacji Wyróżnienie zaś lej całośo jest iwigzane Z przyjęciem

^a    .w

^k w a. i IM

r— RMwnS U<ru> Ttmw mmUmim I »M».i aOmwm rwa »«wnsMB}li|Z •a • inni

.fidpoemedm dtugw/ perspektywy" badawcze] Tu UJ wiała* rodzi się najwięcej pytań natury filozoficznej takich jak czym jest u całość, jak dlugg perspektywę uznać za odpowmdmg ud O ile zatem ostro zarysowana koncepcja jest /rozumiał* i jasno wyznacza kierunek poszukiwań, o tyk zbyt ostre wyjaśnienia potzczególnych zjawisk mogę rodzb szereg wglpłiwołct Ważne jest, żc Harns pojęć* adaptacji rozszerza na wewnętrzne zjawiska kultury, czym może bronać aę przed bliskimi niekiedy zarzutami naturalizmu czy uproszczonego ekotogizmu. slgd też term u jckokulturakrm* sprzyja uwypukleniu lej strony jego koncepcji

Krzysztof Jarosław Broił

MARF.K JU>RY(H

ZAKAZANE OWOCE FUTURYZMU

Futuryzm roipatrywaay bywa w dwu perspektywach sacjolograin oraz styhstyki i poetyk (iremanentnej i sformułowany). W pserwszej wiwwekcji poddawane ag genetyczne uwarunkowania pupy. jej zachowania, zwykle skandahzufgoe. wymierzone przeciw powszechnemu gustowi, instytucja krytyki ktcrark*j i wieczorów autorskich W drugie) przedmiotem rozważać jest konfrontacja programów z ich portyckg rcaltzacyg w języku, który — jak pisze Janusz Sławiński — .miał wyzwalać na tura Ing pierwotność i żywiołowość zdarzeń i emocji"

Sergiusz Sieroa-Wachowiak mniereaowania ogniskuje na Iseot poetyckim futuryzmu. charakleryzowanym poprzez wiersze Jerzego Jankowskiego, pserwsaegn w Polsce futurysty. Brunona Jaweńskiego. futurysty ^ujwybuntyszego* i Stanisława Giędzińbie-go. którego Barabolr. wydane w Lubłtn* w roku 1926. zamykajg okres poezji futurystyczne] w naszym kraju Internuje go awtkiomk futuryzm* w k om tek u y Niżne) i dadze) iradyeyl. w ma mowo ty me stare pytoraa bteraltay poltkk). a kotrawnr. rok i komtemc/r poetyki klnoryczmrj Chce odkrył /1 ma zwać) dJkty mydom poszeirgótmych faz farwyrmat. prowadzące — każdy ma móf sposób, ak mzsntkk' mnmlkiutmlr — do rzeczywistych i indsjr* do rozwiązana z perspektywy wtzestmtrtwa węzłów dramatyftmpch. które mttkomkczmk maję dzik war lok U tyko wydarzeń w Uterackkm kmmttk i mteytce w marsom poltkk) myih

Widzeń* futuryzmu jako prgdu. który gloryfikuj cywilizację miano, maszynę, masy i nowoczeang organizację życia ipołeczncgo. jednoczełaie jest zafascynowany zwięzanymi z nig wynaturzeniami, a na przeciwległym bsegume próbuje rejestrować i wyzwalać pierwotne wrażenia i emocje. Wachowiak wzbogaca jego w pasmem w kontekst tradycji hteracktti

U Jankowskiego interesuje go wzajemne przenikanie różnych poetyk (eksperymenty futury styczne w kontekście młodopolskiego symbolizmu oraz doświadczeń późnego tkspresjonamu) Mimnt liryczny Tram* w nowej syiuacp historycznej mc potrafi przezwyciężyć ciśnienia tradycji, wyzwohć się z konwencji młodopolskiej, odrzucać konkurencyjnych wzorców literackich N* sJentyfikuje aę z wartościami akceptowanymi przez wyznawców Nowej Sztuki, dlatego równoległe operuje paradygmatami lnach poetyk

.Repertuar tym bok stycznych figur, chwytów i strategu* twong w Tramie mpopszek sJky. zdaniem Wachowiaka, obok tradycyjnych postaci symbolcznych (Ltbttyna. Kostucha. Parka. Mojra), anuopomorfizneja i ammizwje pojęć, cech i pejzaży Utkaar s przędzy aktom 1 alegorez obrazy Teraimtepzakt i Brtetzbki Mn wyroki i W tyk stoki. Źyatoht i Czas*. Nocy I Dnia. Smtrcks i Ko z pac sy Nadzki i Lek*. Herca i Dobra ig /rdmak dok smdywtrkaaiizowotiymi Jnbsorazo*jmś i osobniczymi „wynalazkami symbolicznymi ", pnymapnmry w iionnłs do obrazów Semmci i Duszy mkzwyrzapsw powszechnych * mtodopolikk) eschatologu, ęfedkolteomyrk znakowi, i opeltęęcyeh dn raz ma zawsze ujtulonych konkretyzacji sens* Jest wśród nich akt twórczy w Spłonie lolmika .kryptonimowany" przez obraz lotu samolotem I spaleń* się bohater a (Wachowiak wigże ten motyw z symboli kg lotu Ikara) Personifikacje natury odda jg n* fantastyczne Jak w poezji Młodej Polski, lecz prawdziwe stany psychiczne, nastroje, przeżycia

17

179