106095583

18 I. Wprowadzenie. Wybrane zagadnienia ogólne z zakresu finansów i prawa finansowego

3)    funkcję alokacyjną,

4)    funkcję stabilizacyjną.

Funkcja fiskalna finansów publicznych polega na pobieraniu i gromadzeniu środków pieniężnych przez państwo w celu realizacji zadań, jakie ma do spełnienia. Podstawowe znaczenie dla właściwego funkcjonowania finansów publicznych ma funkcja redystrybucyjna, określana jako celowe i świadome wykorzystywanie instytucji prawno-fiskalnych do skorygowania (powtórnego) podziału środków. Państwo dokonuje tego za pośrednictwem podatków, składek ubezpieczeniowych oraz wydatków.

Funkcja redystrybucyjna. Do alokacji dóbr publicznych i realizacji potrzeb publicznych państwo potrzebuje określonych środków finansowych. Ponieważ państwo samo nie wytwarza żadnego dochodu, zmuszone jest do sięgania do dochodów innych podmiotów. Dokonuje tego za pośrednictwem budżetu poprzez system podatków i pożyczek, składek ubezpieczeniowych oraz system wydatków publicznych.

Zakres tej redystrybucji w ujęciu makroekonomicznym wyznacza niezakłócone funkcjonowanie gospodarki oraz właściwe wypełnianie podstawowych funkcji przez państwo.

Redystrybucja dochodów dokonuje się zawsze czyimś kosztem. Z jednej strony powoduje więc konieczność uwzględnienia przez państwo przy budowie systemu podatkowego zasady sprawiedliwego rozłożenia ciężarów stosownie do zdolności podatkowej poszczególnych podmiotów, z drugiej zaś - przy dokonywaniu wydatków państwo powinno uwzględnić konieczność zapewnienia każdej jednostce minimum dochodów pozwalających zaspokoić podstawowe potrzeby konsumpcyjne, a także potrzeby indywidualne w zakresie ochrony zdrowia, edukacji itp.

O roli redystrybucji w gospodarce świadczy udział dochodów budżetu państwa w produkcie krajowym brutto (PKB). Im jest on wyższy, tym bardziej istotnym instrumentem gospodarczym jest budżet państwa. Podobnie relacja wydatków budżetowych do PKB wskazuje na stopień centralizacji podziału PKB. Skalę redystrybucji w poszczególnych państwach ilustrują dane w tabelach 1 i 2.

Podstawowym celem ekonomicznym jest zapewnienie osiągnięcia jak najwyższej stopy wzrostu gospodarczego. Przy czym uważa się, że sam mechanizm rynkowy nie zapewnia tego wzrostu i państwo ma obowiązek stworzenia do tego warunków.

Główne instrumenty stabilizacyjnej polityki finansowej państwa (por. tab. 1 i 2) to:

1)    podatki,

2)    wydatki budżetowe.

W zależności od sytuacji gospodarczej państwo stosuje różne rozwiązania podatkowe. Na przykład, chcąc pobudzić aktywność gospodarczą, wprowadza ulgi inwestycyjne, ulgi z tytułu tworzenia miejsc pracy, preferencyjne kredyty. Podobnie jest z wydatkami budżetu państwa, które mogą być przeznaczone m.in. na zasiłki