117828288

3. Chemotaksonomia roślin i jej znaczenie dla nowoczesnej systematyki roślin

Taksonomia roślin stanowi dział systematyki roślin obejmujący teorię i praktykę klasyfikowania organizmów roślinnych, zajmujący się techniką wyróżniania i opisywania taksonów roślinnych, a więc ich klasyfikacją, nazewnictwem i hierarchizacją. Systematyka biologiczna roślin jest zaszłością historyczną pochodzącą jeszcze od Karola Linneusza, szwedzkiego przyrodnika, który swym dziełem pod tytułem „Genera Plantarum” w 1737 roku, stworzył podwaliny pod system klasyfikacyjny roślin, podstawę dzisiejszej botaniki. Oparta była na obserwacji zapładniania roślin, klasyfikowała je według kształtu słupka, pręcika oraz sposobu rozmnażania. W innej swojej pracy pod tytułem „Systema Naturae" Linneusz opisał podstawy stworzonego przez siebie systemu klasyfikacji organizmów oraz upowszechnił zasadę binominalnego nazewnictwa biologicznego roślin. Obecnie taksonomia roślin regulowana jest zasadami określonymi w Międzynarodowym Kodeksie Nomenklatury Botanicznej.

Chemotaksonomia jest dziedziną taksonomii wykorzystującą dane odnośnie do składu chemicznego w celu ulepszenia systematyki organizmów roślinnych i zwierzęcych. Dostarcza ona informacji bardziej elementarnych w porównaniu z morfologią i cytologią, przyczyniła się do wprowadzenia istotnych zmian w stosunku do wcześniejszych systemów, odgadujących powiązania filogenetyczne organizmów na podstawie prostego podobieństwa morfologicznego, zaproponowanego przez Linneusza w XVIII wieku. O tym, że niektóre rośliny odznaczają się pewnymi właściwościami fitochemicznymi, wiedziano już od dawna. Na tym przecież polegało użytkowanie, a nawet hodowla roślin do celów leczniczych czy spożywczych. Zwłaszcza w ostatnich pięćdziesięciu latach, zakres informacji na temat substancji czynnych zawartych w roślinach, ogromnie się rozszerzył i pogłębił, choć nadal chemotaksonomia jest stosunkowo młodą metodą badawczą. Możemy dziś mówić o chemotaksonomii roślin jako o osobnej gałęzi nauki, łączącej biochemię z systematyką roślin. Najbardziej użyteczna jest analiza metabolitów pierwotnych i wtórnych oraz nośników informacji genetycznej (kwasów nukleinowych i białek).

Znaczne udoskonalenie w II połowie XX wieku narzędzi analitycznych, jakimi posługuje się nowoczesna chemia, umożliwiło lepszy wgląd w skład chemiczny królestwa roślin. Jest to bardzo trudne wyzwanie naukowe ze względu na złożoność próbek pochodzenia naturalnego oraz ograniczoną ilość substancji wzorcowych, lecz

28