117829811

5

1 (8. PFK, tom 7.) Zaburzenia funkcji poznawczych w schizofrenii...

wysoce patologiczne doświadczenia), ale również na objawy negatywne (deficytowe, tj.: ubóstwo mowy, mutyzm, spłycenie emocjonalne, apatia inne zaburzenia funkcjonowania emocjonalnego, poznawczego i wolicjonalnego). W ramach podejścia kognitywnego (alternatywnego wobec ujęć tradycyjnych, poszukujących jedynie opisu zaburzeń, a nie jego mechanizmów), które skoncentrowane jest na łączeniu objawów z deficytami poznawczymi, badano neurokognitywne aspekty schizofrenii, głównie zaburzenia percepcji, uwagi oraz deficyty poznawcze. Badania te odegrały ogromną rolę nie tylko w poznaniu mechanizmu schizofrenii, ale również w leczeniu tego zaburzenia (Green, Neuchterlein, 1999).

W schizofrenii zaburzeniu ulegają takie funkcje poznawcze jak pamięć słowna (globalna i selektywna), pamięć niewerbalna, funkcje motoryczne, uwaga (wzrokowa i słuchowa), ogólna inteligencja, funkcje wykonawcze, umiejętności przestrzenne, język. Deficyty poznawcze są związane zarówno z symptomami pozytywnymi, jak i negatywnymi schizofrenii. Badania Bozikas i współautorów (2004) wskazują na związek między wystąpieniem pozytywnych symptomów a deficytami poznawczymi. Przykładem jest wzrokowo-przestrzenna pamięć robocza, która powiązana jest zwłaszcza z pozytywnymi symptomami dotyczącymi zaburzonego wglądu w siebie, co ujawniać się może np. w halucynacjach. Wyniki badań wskazują również, że negatywne symptomy powiązane są z niższymi wynikami w testach mierzących pamięć semantyczną i werbalną, uwagę wzrokową i szybkość psychomotoryczną oraz funkcje wykonawcze. Pozytywne symptomy okazały się być negatywnie skorelowane z funkcjami wykonawczymi, płynnością werbalną i pamięcią. Bardzo nasilone negatywne symptomy były powiązane z zaburzeniami wiedzy i pamięci semantycznej, pamięci słownej oraz uwagi. Z nasileniem pozytywnych symptomów korelowały natomiast uszkodzenia struktury systemu wiedzy semantycznej, semantycznej pamięci oraz psychomotorycznego i wzrokowego skanowania (Bozikas i in., 2004).

Bazując na doniesieniach badawczych można wyróżnić pięć modeli opisujących deficyty poznawcze w schizofrenii. Dotyczą one: funkcjonowania intelektualnego, myślenia abstrakcyjnego, deficytów syntaktycznych, deficytów przetwarzania informacji oraz poznania społecznego. Modele zaprezentowano w tabeli 1.1.

MODEL POZNAWCZY SCHIZOFRENII	OPIS MODELU
Niska inteligencja	Niższy poziom inteligencji u osób ze schizofrenią.
Niska zdolność abstrahowania	Zaburzenie funkcji poznawczych dotyczy rozumienia abstrakcyjnych informacji takich jak np. przysłowia. Związane z zaburzeniami społecznej percepcji i rozwiązywaniem problemów.
Zaburzenia syntaksu	Zaburzenia syntaksu i semantyki zarówno w mowie jak i w piśmie. Zwraca uwagę na niską użyteczność wypowiedzi oraz na sałatę słowną i neologizmy.
Zaburzenie przetwarzania informacji	Deficyty przetwarzania na poszczególnych stadiach procesu odbioru informacji. Wyjaśnia deficyty uwagi i pamięci (krótko-i długotrwałej)
Poznanie społeczne	Łączy deficyty poznawcze z zaburzeniami funkcjonowania i poznania społecznego, użyteczne w zrozumieniu natury choroby i leczeniu.

Tabela 1.1. Modele opisujące deficyty poznawcze w schizofrenii Źródło: opracowano na podstawie Corrigan, Penn (2001).

Wart uwagi jest również model autorstwa Green i Neuchterlein, tzw. ‘model prosty’ deficytów neurokognitywnych w schizofrenii, który opiera się na trzech założeniach.