1194638638

57

lista najwybitniejszych ówczesnych śpiewaków włoskich, do dziś wymienianych na kartach większych encyklopedii i leksykonów. Znajomości i kontakty zawarte z najznakomitszymi włoskimi dramaturgami XVIII w. - Piętrem Metastasicm, Carlem Goldonim, Scipioncm Maffeim i Apostołem Zeno; skrzypkami i kompozytorami - Franccskiem Marią Vcracinim, Giuscppcm Tartinim, Antoniem Vivaldim, Giovannim Battistą Sonii -sem czy Nicolo Porporą, dopełniają listy artystycznych znakomitości, którą trudno uzupełnić o inne równic wielkie nazwiska, choć z pewnością można byłoby dodać do niej szereg dalszych wybitnych postaci, jak kompozytorów Gactana Latillę, Dominga Terra-dellasa czy Baldassara Galuppicgo, których osobiste kontakty z królewiczem są wielce prawdopodobne, mimo braku ich potwierdzenia w dziennikach podróży. Wszak w dziennikach tych nie ma także nazwiska Vivaldicgo, o jego kontaktach z Fryderykiem Krystianem wiadomo z innych źródeł⁵².

W ciągu 2 lat pobytu we Włoszech Fryderyk Krystian widział 18 premier operowych na scenach czołowych tamtejszych teatrów: S. Carlo w Neapolu, Argentina i Alibert w Rzymie, S. Gkwanni Grisostomo, S. Angelo i S. Samucle w Wenecji, Formagliari w Bolonii, degli Obizzi w Padwie. Zwiedzał gmachy i studiował architekturę wymienionych teatrów, a także tak słynnych budowli teatralnych, jak Arena i Teatro Filarmonico w Weronie, Teatro Olimpico w Viccnzy, Teatro Farncsc w Parmie czy Teatro della Pergola we Florencji. Poznał możliwości i repertuar amatorskich scen szkolnych: Seminario Romano, Collcgio Nazareno, Collegio Clementino, Collegio Gcrmanico i Collcgio Sal-viati w Rzymie, collcgi dei nobili w Bolonii, Modenic, Parmie, Mediolanie, Wenecji. Stał się Fryderyk Krystian adresatem co najmniej 10 kantat, skomponowanych „z miłości” do jego osoby przez takich kompozytorów, jak: Francesco Ciampi, Giuseppe Carcani, Gac-tano Latilla, Benedetto Michcli, Gennaro Alessandro, Baldassare Galuppi. Jemu też poświęcił cztery ostatnie włoskie kompozycje Antonio Vivaldi.

Fryderyk Krystian wracał do Drezna bogaty nic tylko w artystyczne wrażenia i doświadczenia wyniesione z kontaktów z wymienionymi wyżej artystami i ich dziełami. Podróżne kufry miał wypełnione licznymi partyturami i librettami słyszanych utworów. Świadczą o tym niektóre do dziś zachowane w Sachsischc Landcsbibliothck rękopisy lub - rzadziej - druki dzieł Benedetta Marcella, Porpory, Carpaniego, Casalcgo, Latilly, Galuppicgo, Giai, Somisa, Vivaldiego i innych. Jednak najważniejszym chyba zyskiem z opisywanej podróży stało się sprowadzenie na dwór Augusta III wielu spośród artystów podziwianych przez Fryderyka Krystiana we Włoszech czy Wiedniu. Niewątpliwie jeszcze w czasie tej podróży zaangażowani zostali Jaroszewicz, Besozzi, Giorgi, Carazzi i Caterina San Giorgio-Andre, później zaś, po krótszym lub dłuższym czasie od chwili powrotu królewicza, zatrudnieni zostali jeszcze Porpora, Amorevoli, Carestini, Salimbeni, Monticclli. Choć nie mamy konkretnych dowodów pośrednictwa w tych angażach Fryderyka Krystiana, jest ono wielce prawdopodobne. Inni artyści, których nic można było zaangażować na dworze Augusta III, pozostawali w długoletnich z tym dworem kontaktach, jak Tartiui czy Maria Teresa Agnesi. Być może entuzjazm Fryderyka Krystiana dla sztuki Goldoniego był leż przyczyną bardzo wczesnej i częstej obecności dzieł tego dramaturga w repertuarze drezdeńskich i warszawskich scen teatralnych Augusta III⁸³.

Wśród ewidentnych artystycznych korzyści, jakie dworowi Augusta III przyniosła podróż Fryderyka Krystiana, nie można zapomnieć o nauce pobieranej we Włoszech przez towarzyszących królewiczowi muzyków. Horn studiował u Somisa, Sophie Dcnncr brała lekcje u któregoś z weneckich specjalistów, zapewne także Harrcr umieszczony został u