1194638893

skiego przedstawicielom wielkich mocarstw kilka dni przed tym wydarzeniem, ukazujący Polskę - sojusznika Entenly - jako państwo zagrożone z trzech stron przez bolszewików. Niemców i Ukraińców, nahierał nowego ciężaru gatunkowego⁵⁴. Występowanie Ukraińców w owym towarzystwie mogło im w oczach Konferencji tylko zaszkodzić.

Dodatkowym obciążeniem politycznym sprawy ukraińskiej wobec aliantów były również kontakty Haliczan z Węgrami. Rząd ZURL usiłował zakupie na Węgrzech bron w zamian za naftę z kontrolowanych przez siebie szybów galicyjskich. Rozmowy podjęte jeszcze w okresie rządów Mihalya Karolyiego nie zostały sfinalizowane, ale ofertę podjął Bela Kun. Kontakty z komunistami węgierskimi były jeszcze mniej sympatyczne dla Konferencji niz rokowania z poprzednim rządem”. Mimo to. szczególnie pod wpływem Wielkiej Brytanii. Mocarstwa Sprzymierzone i Stowarzyszone przeciwne były rozstrzygnięciu kwestii przynależności Galicji Wschodniej przez Wojsko Polskie. Jeszcze w listopadzie 1918 r. oświadczono, ze: „Rząd Jego Królewskiej Mości przyjmie z poważną przykrością jakąkolwiek militarną lub inną akcję Rządu Polskiego we Wschodniej Galicji, lub gdzie indziej, mającą charakter przesądzający lub uprzedzający decyzje Konferencji Pokojowej"⁵*. Stanowisko to podtrzymywane było przez premiera brytyjskiego Davida Lloyda Georgea również w następnych latach. Istniała przy tym silna tendencja do traktowania tego obszaru jako odrębnego zarówno w stosunku do Polski, jak i w stosunku do Ukrainy”.

3. Polskie, ukroińskie i rosyjskie roszczenio terytorialne i pierwsze próby mediacji ze strony Konferencji Pokojowej

Strona polska zgłosiła pretensje do całości Galicji Wschodniej jeszcze przed rozpoczęciem obrad Konferencji Pokojowej^{1 2 3 4 5}. W pierwszych dniach jej trwania. 29 11919 r.. na spotkaniu z przedstawicielami wielkich mocarstw i w obecności delegacji czechosłowackiej. R. Dmowski przedstawił polski program terytorialny w kwestii ukraińskiej. W stosunku do URI. stwierdził, iz Ukraińcy są słabo zaawansowani pod względem świadomości narodowej, a ich państwo ma charakter anarchiczny. Jest więc za wcześnie, aby myśleć o Ukrainie jako o niepodległym organizmie politycznym. Domagał się dla Polski całej Galicji Wschodniej. Odliczając kłer i drobnych chłopów, którzy, jak twierdził, nie mogą byc podstawą nowoczesnego państwa, porównał liczebność inteligencji obu społeczeństw zamieszkujących ten obszar, co dawało 400 tys. osob narodowości polskiej w stosunku do 16 tys. Ukraińców. Stan ten pozwalał, jak zauważył, jedynie na wprowadzenie samorządu, wykluczał zas stworzenie na omawianym obszarze niezależnego państwa ukraińskiego⁶¹. Dmowski oskarżył tez Ukraińców o masakrowanie ludności polskiej w Galicji Wschodniej⁶². Miesiąc później, dnia 28 II 1919 r.. Delegacja Polska wystosowała do przewodniczącego Komisji do Spraw Polskich Julesa Cambona utrzymana w podobnym duchu notę. w której stwierdzała przynależność tego kraju do Polski „od czasów najdawniejszych”. Dodawano przy tym. iz społeczność ukraińska w 91% składa się z chłopów i stad jedyną ludnością zdolną administrować tą prowincją są Polacy. Podkreślono tez. ze ruch ukraiński zawsze współpracował z austriackimi Niemcami i. w odróżnieniu od innych ruchów odrodzenia narodowego, wyrażał się tylko w formie politycznej, a mając niewielkie osiągnięcia w dziedzinie intelektualnej i ekonomicznej. posiadał charakter „czysto negatywny". Zwracano uwagę na bogactwa naturalne Galicji - ropę naftową i potas oraz obiecywano zagwarantowanie praw „ludności ruskiej" w przyszłym państwie polskim⁶³. Oba te wystąpienia przedstawicieli polskich zawierały dosc charakterystyczną i nieulegająca w przyszłości znaczniejszym zmianom argumentację stosowaną przez Polaków, zawsze żądających włączenia do Polski całej Galicji Wschodniej. Należy przy tym dodać, iz w owym okresie (luty-połowa marca 1919 r.) przewaga wojskowa na froncie wGalicji Wschodniej była po stronie ukraińskiej. Stąd tez znaczna częsc wysiłku dyplomacji polskiej koncentrowała się wokół sprawy wysyłki do kraju armii gen. Józefa Hallera, która mogłaby byc użyta przeciw siłom Halickiej Armii, choc wobec aliantów podkreślano przede wszystkim jej znaczenie dla ochrony Polski przed inwazją niemiecką i bolszewicką.co. zdaniem I.loydaGeorgea. zyskiwało

61    Wycliminowaniez rozwazan kleru było zręcznym manewrem ze strony Dmowskiego, gdyż właśnie kler greckokatolicki stanowił trzon inteligencji ukraińskiej. PPC. t. III. s. 781*782. Tekst w SPKP. 1.1. s. 55 jest obszerniejszy, ale zawiera błąd powstały podczas protokołowania lub tłumaczenia. Dmowski podaje rzekomo, iz w Galicji Wschodniej jest 16 tys. Polaków na 465 tys. ogółu mieszkańców. Jest to pozbawione sensu, tak z punktu widzenia prawdy, jak i potrzeb politycznych delegaci polskiej.

62    PPC. t. III. s. 776.

63    SPKP. t.l.s. 72-73.

33

1

   IbKłem. s. 776: SPKP. 1.1. s. 43.

2

   O znaczeniu nafty dla ZURl. patrz: APIP. t. II. s. 90.96.155.277; SPKP. 1.1. *. 73. t. II. s. 219 220. 234. 279 280. 286 287. PPC. t. XII. s. 438; R. Bierzanek. op. cit.. s. 99; A. Deruga. Poltryku wschodnia Polski wobec ziew Litwy. Białorusi i Ukrdiny (1918-1919). Warszawa 1969. s. 247; R. Dmowski. Polityka polska i odbudowanie państwa. Warszawa 1926. s. 394. L. Pączcwski. Międzynarodowa polityka naftowa. .Przegląd Dyplomatyczny". R. III. nr 7-8.1921. s. 369 B Ratynska. Rola nafty w kształtowaniu stosunku państw zachodnich do sprawy Galicji Wschodniej (I9I8-I9I9). „Zeszyty Historyczne PISM". 1957. nr 4: EL. Romer. DriennikL..(UI).„Miesięc/.nik Literacki' 1983. nr 5(199). s. 131-132; 7. Zaks. Walka dyplomatyczna o naftę wschódniega!icyjske} 1918 1923. „Zdziejów stosunków polsko-radzieckich. Studia i materiały".!. IV. I969.S.44 45.

3

   PPC. t. II. s. 408. Stanowisko polskie w tej sprawie, patrz. SPKP. t. II. s. 218-219.

4

   PPC. t. III. s. 642: SPKP. 1.1. s. 39; D. Lloyd Gcorge.op. cit.. 1.1. s. 307.

5

   Patrz przypisy 20 i 23.