1194638919

stowawszy w Paryżu wręczone im warunki pokoju w kwestii granic z Polską (17 V1919). rozpoczęli przygotowania do rozstrzygnięcia tego sporu drogą militarną, koncentrując znaczne siły do uderzenia z rejonu Wrocławia i Pomorza Gdańskiego. Zmusiło to Warszawę do odwołania z Galicji Wschodniej dwóch dywizji hallerczyków na potrzeby nowo tworzonego Frontu Południowo Zachodniego. Ow stan napięcia utrzymywał się do 19 VI i ostatecznie ustał dopiero po podpisaniu przez Niemcy traktatu wersalskiego. Znalazło to swe odbicie w spadku natężenia walk na froncie polsko-ukraińskim oraz w działaniach dyplomacji polskiej w Paryżu, która w danej sytuacji stała się bardziej podatna na naciski mocarstw zachodnich¹⁴⁴.

Motywy wstrzymania ofensywy wyjaśnia w sposob dostateczny list Piłsudskiego do Paderewskiego z 31V1919 roku. Naczelnik Państwa pisał, iz „Do zakończenia kwestii naszych granic zachodnich zależymy w 9/10od dobrej woli Ententy. Dlatego zawsze byłem zdania, ze dopoki ta kapitalna sprawa nie jest zakończona, należy wszystkie inne sprawy, w których możemy wpasc w konflikt ze zdaniem Ententy. starać się jedynie przeciągać bez ostatecznego rozstrzygnięcia, nie stawiając nigdzie kropki nad i. Dopiero po zakończeniu tych spraw stajemy się na wschodzie pierwszorzędną siłą. z którą każdy, nie wyłączając Ententy. rachować się i liczyc będzie. Wtedy łatwo będzie wyzyskując wszelkie preteksty, których nigdy przecie nie brak. rozstrzygać sprawy na swoją korzyść, wyzyskując to położenie. ze będziemy bardziej potrzebni innym nizci inni byliby nam potrzebni”'⁴⁷.

Dodatkowe wyjaśnienia w sprawie ofensywy polskiej złozył wobec Rady Najwyższej Ignacy Paderewski wdniu 5 VI1919 roku. Powtórzył znane juz argumenty oraz przypomniał dotychczasowy przebieg negocjacji, stwierdzając, ze po zatrzymaniu ofensywy wojsk gen. Wacława Iwaszkiewicza w dniu 11V Ukraińcy sami zaatakowali nazajutrz, a wtedy nic juz nie mogło powstrzymać żołnierzy polskich od działania. Zwycięstwo odniesiono łatwo, nie tracąc nawet 100 ludzi, a Wojsko Polskie było z radością witane przez ludność, która, co podkreślił, w 37% jest polska. Paderewski nakreślił również sytuację Ukrainy, która istotnie nie przedstawiała się najlepiej z punktu widzenia wartości państwa ukraińskiego jako ewentualnego partnera koalicji. Stwierdził mianowicie, ze istnieje nieporozumienie co do Ukrainy i Galicji, l.udnoscGalicji „pretenduje do roli Ukraińców" na bazie podobieństwa językowego z „prawdziwymi Ukraińcami", ale wszystko to jest intrygą austriacko-niemiecką. Galicja jest małym krajem. Istnieje natomiast „prawdziwa" Ukraina z ośmioma prowincjami, z których każda jest większa

166    A. Albert (W. Roszkowski). Najnowsza historia Polski. 1.1.1918*1939. Warszawa 1983. s. 44.

167    SPKP. Ml. s. 333: por. M. M. Drozdowski, op. cit.. s. 160: J. Kumaniecki. Uznanie wschodniei granicy Polski prztz Rade Ambasadorów. „Kwartalnik Historyczny*. R. LXX VI. 1969. z. 1. s. 74.

<>d Galicji. Istnieją dwa rządy ukraińskie. Jeden utworzony przez Ukraińców galicyjskich w Stanisławowie i drugi, rząd Dyrektoriatu, poprzednio w Kijowie i Odessie, a obecnie w Równem, pod wodzą Petlury. Następnie przedstawił polski program federacyjny i domagał się przyłączenia do Polski całej Galicji, która, jak stwierdził, co prawda jest prowincją o ludności mieszanej, ale w której nie da się przeprowadzić żadnej granicy etnicznej. Duże wrażenie na członkach Rady Najwyższej zrobiło tez niewątpliwie opowiadanie o młodocianych obrońcach Lwowa, z którymi spotkał się Paderewski podczas pobytu w Polsce**.

Argumentacja Paderewskiego dotycząca wewnątrzukraińskich podziałów mogła mieć duże znaczenie, szczególnie wobec ewoluowania politycznego obu państw ukraińskich w przeciwnych kierunkach, z których droga obrana przez ZURL była sprzeczna z interesami wielkich mocarstw. Wsrod współdziałających dotąd URL i ZURL zarysowywać się bowiem poczęły coraz poważniejsze różnice. Ukraińcy naddnieprzańscy, pod naciskiem Armii Czerwonej, szukali porozumienia z Polską'⁶*. Ukraińcy galicyjscy zas dążyli do zawieszenia broni z bolszewikami, aby móc skupie swe siły przeciw Wojsku Polskiemu. Dnia 7 V1919 r. Ar mia Czerwona osiągnęła Zbrucz i władze sowieckie zwróciły się do rządu ZURL z propozycją wyznaczenia linii demarkacyjnej i zawarcia zawieszenia broni. Propozycja ta została po pewnych wahaniach przyjęta 31V1919 r. przez głównodowodzącego Halicką Armią gen. Omelianowycza Pawłenkę. który co prawda został zdezawuowany przez rząd ZURL i przypłacił to utratą stanowiska, ale wrażenie tego kroku nie pozostało w Paryżu bez echa. Obawa przed rozprzestrzenianiem się rewolucji była całkiem realna. Dowodzący Frontem Ukraińskim Armii Czerwonej gen. Władimir A. Antonow Owsijenko otrzymał właśnie wówczas polecenie uzyskania kontaktu z Węgierską Republiką Rad poprzez Galicję i Bukowinę. Przeszkodził temu co prawda bunt. służącej w tym czasie w Armii Czerwonej. 6. dywizji ukraińskiej. dowodzonej przezbyłegoatamana petlurowskiegoNikifora Hryhorjewa.

168    Paderewski, mówiąc o ludności Galicji, podał liczbę mieszkających tam Polakow i Ukrain cow. W źródłach wypowiedz Paderewskiego w tej kweslii rożni się według P. Mantoux top. cii. t. II. s. 307). Paderewski miał określić te liczby na 3.3 min Ukraińców i 800 tys. Polakow. według PPC. I. VI.

s.    195 - 3.3 min Ukraińców 14.7 min Polakow. Te ostał nie dane sugerują, iz Paderewski mówi I o całej Galicji, tak Wschodniej, jak i Zachodniej. O całości wystąpienia Paderewskiego patrz: P. Manłoux.

t.    II. s. 307 311.321: PPC. t. VI. s. 191 200.206.

169    APIP. t. II. s. 98.167-168: A. Deruga. Początek rokowań.... s. 62 63: M. M. Drozdowski, op. cit.. s, 162; A juzwenko. Polsko a .biała' Rosta. .. s. 146-147; K. Lewandowski. Sprawo ukraińsko.. . s. 103: R. Torzecki. Kwestia ukraińska... s. 28. Dnia 24 V 1919 r. Paderewski w imieniu rządu RP podpisał z przedstawicielem URL Borysem Kurdy nowskym. układ o współdziałaniu przeciw bolszewikom. Nic wszedł on co prawda w życie, ale zapoczątkował zbliżenie uwieńczone sojuszem polsko ukraiń skim(URL)z21 IV 1920 r.

5/