1194639003

władzy sowieckiej w Rosji. Tym samym szanse na rozstrzygnięcie sporu połsko-ukraińskiego o Galicję Wschodnią w^r mysi postulatów ZURL zmalały do zera. Decyzja z 15 111 1923 r. była jedynie zatwierdzeniem istniejącego stanu faktycznego. ktorego w owym okresie nikt juz nie mógł zmienić. Dla wielkich mocarstw było zresztą jasne, ze alternatywą przynależności Galicji Wschodniej do Polski, podobnie jak w' roku 1919, jest oddanie jej Związkowi Sowieckiemu. Niezależne państwo ukraińskie nad Dnieprem nie istniało, mocarstwa Ententy nie mogły zas same. bezpośrednio, w sposob militarny bronie Galicji przed ewentualną inwazją sowiecką. Jedynym skutecznym obrońcą tej prowincji przed wpływami komunistycznymi była Polska. Jej wartość polityczna wzrosła jeszcze z chwalą, gdy dwa dawne mocarstwa europejskie - Rosja i Niemcy, wrogie w-zględem nowo ustalonego porządku wersalskiego - podpisały w Rapalło układ o współpracy, odebrany jako groźba zarowno przez Polskę, jak i przez aliantów zachodnich. Poparcie udzielone przez ZSRR notom nadsyłanym przez Ukraińców galicyjskich do Ligi Narodów i Rady Ambasadorów było w tej sytuacji raczej obciążeniem niz pomocą dla ZURL i zdawało się potwierdzać, ze jedyną gwarantką ładu wersalskiego w tej części Europy jest Polska. Próba utworzenia jakiejkolwiek formy państwowości ukraińskiej niezależnej od ZSRR nie mogła zresztą łiczyc na realne poparcie sowieckie. Wszelkie tego typu pomysły były zawsze traktowane w Moskwie jako akt dywersji i skrajnej wrogości, godzący w interesy USRR i „Kraju Rad" jako całości.

Rozważając wszelkie przesłanki decyzji podjętej przez przedstawicieli wielkich mocarstw dnia 15 III 1923 r.. należy stwierdzić, iz wobec ewolucji sytuacji politycznej w Europie Środkowo-Wschodniej od roku 1919 do 1923 przyjęte rozwiązanie było odzwierciedlaniem interesów' tak aliantów zachodnich, jak i związanej z nimi Polski, a dążenia Ukraińców nie miały w tych warunkach żadnych szans na realizację.

Zakończenie

Zmagania narodowego ruchu ukraińskiego z, lat 19171923. zmierzające do zbu dowania własnego niezależnego państwa, zakończyły się niepowodzeniem. Koncepcja państwa ukraińskiego, która pojawiła się jako czynnik polityki międzynarodowej z chwilą podpisania przez URL traktatu brzeskiego (9 li 1918). zeszła ze sceny europejskiej wraz z decyzją Rady Ambasadorów z 15 III 1923 r.. likwidującą formalnie stan wytworzony istnieniem ZURL. Podobnie jak w okresie obrad Konferencji Pokojowej w Paryżu, tak i po jej zakończeniu, kwestia URL. wbrew jej potencjałowi demograficznemu i gospodarczemu, nie cieszyła się wsrod polityków zachodnioeuropejskich takim zainteresowaniem, jak sprawa ZURL. a w każdym razie słabiej było ono przejawiane. Losy Ukrainy Naddnieprzańskiej w sposob bardziej oczyw isty zależały od rozstrzygnięć orężnych. Zgadzając się z tym stanem rzeczy, po prostu ich oczekiw ano. Stan taki byl również rezultatem stosunków rosyjsko- czy sowiecko-alianckich oraz aliancko-polskich. Głównym WTOgiem URL była Rosja, bez względu na to. kto w niej rządził. Dla ZURL była nim natomiast Polska. W tym kontekście należy podkreślić, iz Ententa nie dysponowała takimi możliwościami nacisku na Rosję Sowiecką, jakie posiadała w stosunku do Polski, na „białą" Rosję zas żadnej presji w sprawie ukraińskiej wywierać nie chciała, biorąc raczej jej stronę w sporze z ukraińskimi niepodległościowcami.

Nie ulega wątpliwości, ze istnienie państwa ukraińskiego decydowało się nad Dnieprem. W świetle tego spostrzeżenia zwraca uwagę fakt. iz stosunek mocarstw do rewindykacji ukraińskich dotyczących obszaru byłego Imperium Rosyjskiego różnił się zdecydowanie od ich stanowiska w kwestii ziem ukraińskich byłych Austro-Węgier. Losy Galicji Wschodniej. Rusi Podkarpackiej i Bukowiny były przedmiotem o wiele wnikliwszych debat niz los o wiele potężniejszych od nich Ukrainy Naddnieprzańskiej i Besarabii. Mocarstwa Ententy czuły się uprawnione dodecydowaniao przyszłości ziem byłej monarchii habsburskiej, która przekazała im swoje prawa suwerenne nad tymi terytoriami mocą traktatu w Saint Germain (tzn. prawa do byłych prowincji austriackich Galicji i Bukowiny. Rus Podkar packa, jako należąca do Węgier, nie była objęta cesją dokonaną przez Austrię). Wszystkie państwa zgłaszające pretensje do tych obszarów, z wyjątkiem samej ZURL i pokonanych Węgier, pozostawały w stosunkach sojuszniczych z Ententą i Stanami Zjednoczonymi i jako takie były mniej lub bardziej podatne na presję ze strony aliantów. Możliwości wywierania przez mocarstwa skutecznego na

135