1148442234

4

pojawienie się kolejnego obok Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych organu prowadzącego politykę w tej dziedzinie¹.

Ochrona archiwaliów, które już zostały nielegalnie przemieszczone pomiędzy państwami należącymi do Unii Europejskiej jest realizowana w oparciu o dyrektywę nr 93/7/EWG z 1993 r. Dotyczy ona po pierwsze archiwaliów mających więcej niż 50 lat, a po drugie bez względu na ich wiek. jeśli należą do zbiorów publicznych lub instytucji kościelnych (art. 1 pkt 1 dyrektywy), co oznacza że na jej zasadach chronione są także odpowiednie kategorie archiwaliów o charakterze osobistym. W przypadku nielegalnego wywiezienia z terytorium Polski archiwaliów, ich rewindykacja można nastąpić w oparciu o prawo danego kraju implementujące wspomnianą dyrektywę. Gdyby zaś na terytorium Polski znalazły się archiwalia nielegalnie przemieszczone z innego państwa, to zastosowanie znajdzie na podstawie art. 14a ustawy archiwalnej procedura restytucyjna uregulowana w rozdziale 6 ustawy z 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, w której organem właściwym do prowadzenia postępowania będzie Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych².

Nie można wykluczyć zastosowania wobec archiwaliów znajdujących się w rękach osób fizycznych instytucji prawnej przewidzianej w art. 12a ustawy archiwalnej. Upoważnia on dyrektora właściwego archiwum państwowego do podjęcia decyzji o przymusowym przeniesieniu do tego archiwum archiwaliów wchodzących do narodowego zasobu archiwalnego, jeśli istnieje uzasadniona obawa ich zniszczenia, uszkodzenia lub utraty, w szczególności przez wywiezienie za granicę bez zezwolenia. Jak się wydaje kluczowe było by tu nie tylko uzasadnienie obawy wystąpienia wymienionych w ustawie zdarzeń, ale także stwierdzenie, że mamy do czynienia z dokumentacją, która spełnia przesłanki zaliczenia jej do materiałów archiwalnych. Wobec braku przepisu nakładającego na osoby fizyczne będące właścicielami materiałów archiwalnych obowiązków w zakresie ich ochrony, nie ma wobec nich zastosowania przepis kamy zawarty w art. 52 definiujący czyn zabroniony polegający na uszkodzeniu lub zniszczeniu materiałów archiwalnych przez osobę posiadając szczególny obowiązek ich ochrony³.

1

   Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. nr 162 poz. 1568 z późa zm.), art. 58 i 59 ust. 1.

2

   Dyrektywa Rady 93/7/EWG z dnia 15 marca 1993 r. w sprawie zwrotu dóbr kultury' wyprowadzonych niezgodnie z prawem z terytorium państwa członkowskiego (Dz. Urz. WE L 74 z 27 marca 1993 r., s. 74).

3

   M. Bojarski, W. Radecki, Pozakodeksowe prawo karne. Komentarz, t. 3, Przestępstwa w dziedzinie porządku publicznego, wyborów, polityki i inicjatywy ustawodawczej, pracy i ubezpieczeń społecznych, kultury i własności intelektualnej. Warszawa, 2003, s. 358-364.