130860262

niecznością życiową człowieka. Jak uczy K. Obuchowski, „środowisko jako przedmiot, forma i cel poznania, zainteresowania, upodobania i dążenia człowieka, stanowi wartość, która jest pomocna w życiu i rozwoju człowieka, zaspokaja jego różnorodne potrzeby oraz motywuje i urzeczywistnia się w działaniach nadając sens ludzkiej egzystencji. Bez zaistnienia w jego (człowieka! działalności życiowej takich wartości, które są lub mogą zostać uznane przez niego za nadające sens życiu, nie może on prawidłowo funkcjonować, co oznacza w praktyce, że jego działalność życiowa jest za słaba w stosunku do możliwości i oceniana przez niego negatywnie"¹⁵. „Natura stanowi część ludzkiego człowieczeństwa (...) jeśli człowiek nie przeżywa tej boskiej tajemnicy, przestaje być człowiekiem. (...) traci dane mu od natury człowieczeństwo. Jest ono wręcz niezbędne dla życia osoby ludzkiej. Jest podłożem niezbędnym dla jego rozwoju i twórczości"¹⁴.

Relacje między przyrodą a człowiekiem wyznaczają człowiekowi także zadania czysto utylitarne względem przyrody, określane z pozycji własnych korzyści lub strat, oraz zadania altruistyczne. Człowiek, uczestnicząc w życiu przyrody, rozwija się, przyjmuje różne role i postawy względem niej i siebie oraz innych ludzi, ale również zmienia środowisko w zależności od własnej struktury społecznej, poziomu intelektualnego, możliwości technicznych i technologicznych. Jak pisze ks. Stanisław Smoleński, „wzajemna relacja człowieka i ziemi zawiera w sobie swoistą cechę solidarności. Solidarności tak w dobrem jak i w złem. Człowiek otrzymał ziemię w zarząd, we włodarstwo. Otrzymał nie sam, ale wraz z innymi ludźmi. Włodarstwo oznacza powierzenie zadań, między innymi zadania poznania ziemi, korzystania z niej i przekształcania, tak by ziemia zapewniała ludziom warunki życia godne osoby ludzkiej. Zadania człowieka wobec ziemi w sposób nieunikniony rodzą odpowiedzialność"¹⁷. „Cywilizacja ludzka, w zależności od stosunku człowieka do wymogów przyrody, może przyrodę zniszczyć, zdegradować lub żyć z nią w symbiozie". Naruszeń przyrody oraz niszczenia - w określonym i ograniczonym zakresie - unik-

^,5 K. Obuchowski. Psychologia dążeń ludzkich. PWN, Warszawa 1967, s. 210.

¹⁶    W. Broniewski, Człowiek a przyroda, s. 63. Szersze ujęcie zagadnienia w: I. Mięso-wicz, Genetyczne i środowiskowe czynniki rozwoju człowieka i zachowania, (w:) Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania. Podręcznik dla studentów uczelni pedagogicznych, red. A. Jaczewski, Wydawnictwo Akademickie „Żak", Warszawa 2001, s. 207-244.

¹⁷    S. Smoleński, Nauki geograficzne w poszukiwaniu prawdy o ziemi, powierzonej przez Stwórcę człowiekowi (Homilia wygłoszona 23 kwietnia 1999 r. w kościele Na Skałce), |w:| Nauki geograficzne w poszukiwaniu prawdy o ziemi i człowieku, red. B. Kortus, A. Jackowski, K. Krzemień, Instytut Geografii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000, s. 42.

13