1468550698

- który człowiek ma prawo skrzywdzić i/lub zniszczyć

- któremu nie wolno przejawiać subiektywnej ekspresji⁸.

Posiadanie którejkolwiek z tych cech, jest wystarczające, by nazwać byt uprzedmiotowionym, a ludzką relację z nim uprzedmiotawiającą.

Niektóre z cech wymienionych przez Nussbaum są identyczne z tymi, jakie inni badacze przypisują bytom przynależnym do sfery profanum. Upodmiotowienie, ponieważ z pojęciem podmiotu należy wykonać tu ten sam zabieg myślowy, jest więc rodzajem uświęcenia poprzez uznanie, że dany byt ma prawo istnieć tylko dlatego, że istnieje, iż nie potrzebuje do swojego istnienia żadnych dodatkowych uzasadnień. Święty Tomasz w ten sposób definiował Boga: byt, w którym istota jest tożsama z istnieniem⁹. Kant określił człowieka jako ostateczny cel wszystkich działań¹⁰ i zapewne dlatego z takim zaangażowaniem analizował sytuacje, w których człowiek jest uprzedmiotawiany". Uprzedmiotowienie człowieka niszczy, bowiem destruuje stworzony przez niego filozoficzny porządek. Za Alainem Tourainem za najważniejszą cechę podmiotu uznaję tutaj wolność, autonomię działania¹².

„Podmiot to wola jednostki, aby działać i być uznawaną za wyłącznie odpowiedzialną za swoje czyny”¹³.

Upodmiotowienie, podobnie jak uprzedmiotowienie, jest procesem, w którym można wyróżniać różnorakie stopnie i fazy, obserwować jego narastanie oraz zanikanie; jest też konstruktem kulturowym, a nie obiektywnym faktem. W takiej interpretacji upodmiotowienie nie musi koniecznie wiązać się z racjonalnością, rozumem i wszystkimi tymi cechami, które w nowoczesnej filozofii przypisuje się tylko człowiekowi, podmiotem może stać się każdy byt, któremu przypiszemy zdolność

⁸    M. Nussbaum, Objectification, "Philosophy and Public Affairs", nr 24,1994, s. 257.

⁹    W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, 1.1, Warszawa 2001, s. 276.

¹⁰    W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, t. 2, Warszawa 2001, s. 177-178.

¹¹1. Kant, Lectures on Ethics, Hackett Publishing Company, 1963, s. 163-164.

¹² A. Touraine, Rola podmiotu w społeczeństwach nowoczesnych, tłum. M. Frybes, w: Współczesne teorie socjologiczne, A. Jasińska-Kania, L. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski, Warszawa 2006, s. 772.