6802

podejmowane z zamiarem skrzywdzenia lub zniszczenia. Zachowania agresywne mogą być sporadyczne lub mogą przybrać formę stałej tendencji, którą określa się jako agresywność, wrogość lub nawyk napastowania.

Przyczyną agresji może być specyficzna sytuacja rodzinna. Jeśli w domu atmosfera jest napięta, nerwowa, członkowie rodziny są rozdrażnieni, agresywni wobec siebie nawzajem, dziecko zachowuje się tak jak jego rodzice.

Agresji sprzyja również przymusowe wielogodzinne siedzenie na krzesłach, poniżające komentarze i uwagi, chłodna reakcja na pozytywne zachowania dzieci, nie zauważanie ich. Zły wpływ mają także „słowa zabijające komunikację”.

Agresja rozumiana jako zachowanie, które nie jest pasywne występuje u każdego człowieka. Możliwość wyrażania agresji w sposób nie raniący, w otwartej konfrontacji, bez uczucia wstydu powinno być prawem każdego człowieka, z w szczególności każdego dziecka. Agresja w formie zachowań aspołecznych, destruktywnych jest w przeciwieństwie do powyższego wyrazem niskiego poczucia własnej wartości oraz głębokiej niepewności, strachu i frustracji. Należy ją rozumieć jako wołanie o pomoc.

Przyczyną mogą być też nieodpowiednie programy telewizyjne i filmy oglądane przez dzieci. Dziecko w wieku przedszkolnym przyjmuje treści np. filmu jako absolutną prawdę, a swoje przeżycia filmowe odtwarza w rysunkach, zabawach. Dzieci starze czerpią z filmów wzorce dla swojej formułującej się osobowości. Utożsamiają się z bohaterami, czują się uczestnikami wydarzeń. Przyjęciu takich podstaw sprzyjają sytuacje gdy agresja przynosi satysfakcję, nagrodę lub nie jest ukarana; jest demonstrowana przez atrakcyjną osobę; jest dokonywana jednocześnie przez wiele osób; jest usprawiedliwiona wyższymi racjami moralnymi lub społecznymi; jest przedstawiona jako aprobowana społecznie; nie ma widocznych skutków negatywnych; widać wiele bodźców skojarzonych z agresją. Telewizja daje dzieciom złośliwość, wypadki - 71%; przemoc - 66%; podstęp, życzliwość, miłość - 58%; podziw - 56%; wrogość, strach - 54%. Treść o charakterze agresywnym stanowią około 10% zawartości programów. W styczniu 1995 r. przebadano 68 programów dziecięcych - w tym programy edukacyjne: 39 (57%) zawierało sceny nasycone emocjami przemocy - w tym 16 (23%) programów było nimi wypełnionych; w 35% programów pojawia się złośliwość i szyderstwo; w 28% podstęp i kłamstwo; w 28% przemoc i znęcanie - są to dane OBOP-u.

Stosowanie przemocy ma na celu wywieranie na dziecku pewnego wpływu, osiąga się go za pomocą cierpienia, strachu, poniżenia. Przemoc w rodzinie jest zjawiskiem powszechnym. Badania pokazują, że jest ona najczęściej występującą w rodzinie formą agresji. W Polsce 84 - 97% rodziców stosuje wobec dzieci kary fizyczne. Oficjalne statystyki sądowe rejestrują rocznie około 600 wypadków maltretowania dziecka. Niemal 5% przypadków kończy się zgonem. W 1993 r. do Szpitala Matki Polki przewieziono 660 pobitych dzieci wymagających natyclimiastowej interwencji chirurgicznej. Szpital ten jako jedyny rejestruje dzieci z zespołem maltretowanego dziecka.

Musimy jednak pamiętać, że dziecko, które krzywdzimy także staje się agresywne, ma niską samoocenę, ma zaburzenia snu i mowy.

Agresję dziecko czasem kieruje bezpośrednio na te osoby, które go krzywdzą. Dziecko, które doświadcza przemocy żyje w ciągłym strachu, napięciu, niepewności.