1468551083

najwybitniejszych przedstawicieli myśli ekonomicznej aspiruje do tego, aby być uznawane za swoistą „instrukcję obsługi” gospodarki. Przemawia to więc za stanowiskiem normatywnym.

W obszarze zainteresowania ekonomii politycznej znajduje się rynek i państwo. O ile badając mechanizmy ekonomiczne należałoby zastosować naukę pozytywistyczną o tyle państwo, jako instytucja polityczna jest źródłem norm i zasad. Jak już wspomniano, klasycy utylitaryzmu w osobach Jeremiego Benthama oraz J.S. Milla byli również klasykami myśli ekonomicznej. W tym kontekście szczególną ciekawość budzi zestawienie pozytywistycznej metody naukowej z normatywnymi aspiracjami, które często objawiały się w ekonomii politycznej.

Dylemat ten wkomponowuje się w dychotomiczne ujęcie utylitaryzmu reprezentowane przez wspomnianych Benthama i Milla. Obaj posługiwali się utylitarną logiką opartą na uznanych założeniach. Obaj zajmowali się badaniem rzeczywistości. Sposób badania i formułowanie myśli pierwszego z nich zdecydowanie odwołuje się do metody pozytywistycznej. Czerpie ona z psychologicznego egoizmu jednostek, hedonizmu, to wizja bardziej pesymistyczna, która pisze o tym Jak jest”. Tymczasem oczy Milla stały się dla niego źródłem poznania świata lepszego, do którego prowadzić mają postulaty utylitaryzmu. Intencją Milla jest formułowanie norm postępowania. Jego wyobrażenia, choć wdzięczne i budzące zrozumienie, w zestawieniu z surowym benthamizmem sprawiają jednak wrażenie niepoprawnego optymizmu.

Doktryna nazywana przez Benthama „zasadą największego szczęścia” dzięki swym niezaprzeczalnym walorom, pojęciom, metodzie i swoistej logice może być więc przydatnym narzędziem poznawczym. Prawidłowe wkomponowanie kategorii utylitarnych w aparaturę poznania naukowego może przynieść przekonujące wyniki. Utylitaryzm posłużył w tej rozprawie jako metoda analityczna, w kategoriach której podjęto próbę analizy badawczej stanowisk negocjacyjnych Stanów Zjednoczonych i Unii Europejskiej.

Na utylitarną koncepcję poznawczą można również spojrzeć przez pryzmat konstruktywistycznej wizji rzeczywistości. Opisywanie w nauce akademickiej stosunków międzynarodowych jako konstruowanych społecznie ma długą i bogatą tradycję. Zgodnie z tą koncepcją opierają się one na dwóch podstawowych zasadach:

18