1629290190

wencję Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO (1972) i Europejską Konwencję Krajobrazową Rady Europy (2000), a szerzej przez rekomendacje, które nie mają jednak znaczenia dyrektyw zobowiązujących rządy poszczególnych państw.

Rozwój geoochrony w skali międzynarodowej jest wspierany działalnością kilku organizacji. Są to:

1    - Międzynarodowa Unia Nauk Geologicznych - inicjatorka

programu „Global Geosites", realizowanego od 1995 r. przez Regionalne Grupy Robocze ProGEO;

2    - Rada Wykonawcza UNESCO - rekomendacja programów

Geosites/Geoparks (2001);

3    - Rada Europy - rekomendacja w sprawie ochrony dziedzi

ctwa o specjalnym geologicznym znaczeniu w Europie (2004);

4    - Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) - raport

w spraw ie Globalnej Sieci Stanowisk Światowego Dziedzictwa Geologicznego (2005);

5    - Unia Europejska - główny sponsor rozwoju Europejskiej

Sieci Geoparków'.

6    R

Datowanie metamorfizmu

Robert Anczkiewicz

Ośrodek Badawczy w Krakowie Instytutu Nauk Geologicznych PAN Datow anie metamorfizmu możliwe jest niemal wyłącznie metodami radiometrycznymi. Geochro no metry oparte na pierwiastkach występujących w powszechnych minerałach skalo-twórczych (takich jak K czy Rb) pozwalają datować paragene-zę wskaźnikową. Zaletą takiego podejścia jest stosunkowa łatwość przypisania uzyskanego wieku konkretnym warunkom metamorficznym. Jednakże jego wadą jest duża mobilność pierwiastków i produktów ich rozpadu w czasie wtórnych przeobrażeń lub retrogresji. Alternatywnym podejściem jest datowanie minerałów, stosowanych w geotermobarometrii stosując geochronometry oparte na „konserwatywnych” pierwiastkach, takich jak Sm, czy Lu (granat), lub U-Th-Pb (para monacyt-ksenotym). Dają one możliwość przypisania uzyskanego wieku izotopowego konkretnym warunkom termicznym, a w sprzyjających okolicznościach nawet ciśnieniowym. Stąd coraz powszechniejsze, a nawet konieczne staje się łączenie zaawansowanych technik petrologicznych i geochemicznych w celu osiągnięcia dokładnych i wiarygodnych interpretacji datowań izotopowych. Szczególnie popularną i użyteczną techniką jest analiza pierwiastków śladowych in situ przy zastosowaniu ablacji laserowej i (MC) ICPMS. Dystrybucja pierwiastków' śladowych w minerałach skałotwórczych i akceso-rycznych, pozwala na określenie warunków krystalizacji minerałów akcesorycznych, które są niezwykle atrakcyjne ze względu na sw ą bardzo wysoką odporność na procesy w tórne, oraz ze względu na możliwość uzyskania wysoce precyzyjnych datowań. To właśnie możliwość połączenia wysoce precyzyjnych datowań z konkretnymi warunkami PT stanowią cel nadrzędny w geochronologii skal metamorficznych.

11 R

Tektonometamorficzna ewolucja uskoku Czerwonej Rzeki w północnym Wietnamie

Robert Anczkiewicz', Daniela Rubatttf.Giulio Viola³ 1 Ośrodek Badawczy w Krakowie Instytutu Nauk Geologicznych PAN;

¹ Research School of Earth Sciences, The Australian National Uni-versity, Canberra, Australia;

³ Norwegian Geological Survey, NGU. Trondheim, Norway

Uskok Czerwonej Rzeki odgrywa jedną z ważniejszych ról w kształtowaniu obrazu tektonicznego Azji SE. Jego genezę wiąże się z kolizją Dekanu i Azji, która wystąpiła ok. 55 Ma temu. Znaczna porcja postkolizyjnego skracania została zaabsorbowana przez lateralną „ucieczkę” fragmentów litosfery takich jak blok Indochin, którego SE dryft odbywał się wzdłuż uskoku Czerwonej Rzeki. Uskok ten traktowany jest jako modelowy przykład wielkoskalowej kont)' netalnej strefy przesuwczej. Jego wyjątkową cechą jest wypiętrzenie niemal na całej jego rozciągłości wydłużonych masywów metamorficznych odsłaniających skały wysokiego stopnia metamorfizmu. Do tej pory', to właśnie badania tych masywów dostarczają największej ilości danych na temat procesów zachodzących w czasie aktywności uskoku. Południowa część uskoku odsłania masyw Day Nui Con Voi, który tworzą głównie migmatyczne paragnejsy z rzadkimi interkalacjami zmetamorfizowanych skał ultrama-ficznych. Datowania U-Pb cyrkonów, Th-Pb monacytów oraz Lu-Hf granatów wskazują na obecność wczesnego epizodu metamorficznego, przypuszczalnie wysokiego stopnia, już ok. 140-150 Ma temu. Skały te uległy kolejnemu przeobrażeniu w czasie orogenezy himalajskiej. Badania petro-strukturalne zgodnie wskazują na aktywność uskoku w lewoskrętnym reżimie transtensyjny m w warunkach facji amfibolitowej. Jednakże, lokalnie struktury ekstensyjne nakładają się na wcześniejsze struktury' o kinematyce lewoskrętnej, co sugeruje epizod dominacji ekstensji nad ruchem lateralnym. Datowania Sm-Nd granatów' datuje początek ruchu przesuwczego jako ok. 32 Ma temu. Dane trakowe dla apatytów i cyrkonów natomiast dokumentują ekshumację masywu do poziomów przypowierzchniowych już między 30 a 25 Ma temu. Tak szybkie tempo chłodzenia wzmacnia hipotezę opartą na przesłankach strukturalnych, o konieczności istnienia okresu aktywności uskoku w dominującym reżimie ekstensyjnym.

11 R

Strefa sudeckiego uskoku brzeżnego w świetle

wyników badań morfotektonicznych i analizy spękanych klastów w osadach czwartorzędowych

Janusz Badura', Witold Zuchiewicź², Petra Stepanćikova Antoni K. Tokarski⁴, Anna Swierczewska²,

Bogusław Przybylski'

¹    Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Dolnośląski, Wrocław':

²    Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH, Kraków;

³    Inslitute of Rock Structure and Mechanics, Acadeiny of Sciences of

the Czech Republic, Prague;

⁴    Ośrodek Badawczy w Krakowie Instytutu Nauk Geologicznych

PAN, Kraków

Analizowano 133 km długości odcinek sudeckiego uskoku brzeżnego (SUB) na obszarze Polski (99,7 km) i Czech (33,8 km), między Złotoryją na NW i Jesenikiem na SE. Badan) fragment uskoku podzielono na 15 segmentów o odmiennej orientacji (N29°W do N56°W. a nawet N111°W na SE od Złotego Stoku), budow ie geologicznej, długości (8,8-22,9 km w Polsce i l,4-7,5 km w Czechach) oraz wysokości skarp uskokowych i pseudouskokowych (5-75 m do 200-360 m). Uśredniona orientacja SUB wynosi N41°W, a wskaźnik krętości czoła masywu Sudetów' obciętego uskokiem zbliża się do 1,051. Poszczególne segmenty wykazują obecność 2-5 pięter trójkątny ch lic progów uskokowych, o zróżnicowanym stanie zachowania i stopniu przemodelowania erozyjnego. Najwyższe lica progów uskokowych występują w Górach Złotych i Sowich. Taka piętrowość sugeruje przynajmniej pięć epizodów wypiętrzania skrzydła spągowego SUB, które rozpoczęło się najwcześniej po dacie 31 Ma (kiedy to bazalty Wzgórz Sichowskich zostały zuskokow'a-ne), a zapewne po okresie 7-5 Ma, w trakcie szybkiego ochładzania i ekshumacji masywu gnejsowego Gór Sowich. Obliczono parametry morfometryczne 244 małych zlewni potoków rozcinających skarpę uskokową SUB, między' innymi: wskaż-