1899518924

2

BIOLOGIA — METODY, PROBLEMY, OSIĄGNIĘCIA

Współczesna biologia jest w rzeczywistości zespołem wielu różnych dyscyplin w wysokim stopniu wyspecjalizowanych. Z jednej strony mamy takie dyscypliny jak morfologia, anatomia itp., z drugiej zaś fizjologiq, biochemię i biofizykę. Podział, który tu zasugerowano, wskazuje na dwa aspekty badania organizmu: poznanie jego budowy (struktury) — podejście statyczne; jego funkcjonowania — podejście dynamiczne. W rzeczywistości jednak nigdy nie daje się tych dwóch aspektów od siebie oddzielić. Dalej należy wymienić takie dyscypliny jak ekologia i biogeografia, które badają zależności między organizmem i najszerzej pojętym środowiskiem oraz rozmieszczenie organizmów na kuli ziemskiej. Wreszcie genetyka — nauka o dziedziczności, embriologia — nauka o rozwoju zarodkowym i szereg innych nauk. Wszystkie nauki biologiczne zazębiają się o siebie, czasem silnie, czasem raczej na swych peryferiach. Istnienie tylu różnorodnych dziedzin w biologii uwarunkowane jest istnieniem szeregu zagadnień w obrębie zjawiska życia, a zarazem olbrzymiej ilości metod, którymi się do tych zagadnień podchodzi. Nie leży w granicach ludzkich możliwości badanie wszystkich tych zagadnień jednocześnie, ani też umiejętność posługiwania się wszystkimi stosowalnymi metodami. Stąd pochodzenie w ramach biologii specjalizacji, która niejednokrotnie sięga bardzo daleko.

Niemniej każda z dziedzin biologii zmierza w ten czy inny sposób do wyjaśnienia zjawiska życia, do zrozumienia jego istoty. Dążność ta jednoczy wszystkie gałęzie biologii w jedną wielką naukę. Wszystko, co wiemy obecnie o życiu, ujmuje się w teorii ewolucji — teorii, która tłumaczy życie na podstawie aktualnego stanu wiedzy różnych gałęzi biologii. Teoria ewolucji rozwija się więc z całą biologią, jest jej funkcją.

Częściej może niż inni przyrodnicy biologowie posługują się pojęciem ewolucji. Pojęcie to oznacza zmienność, rozwój i dyna-miczność układów materialnych. Istnieje, niewątpliwie, ewolucja w świecie nieorganicznym, mówi się np. o ewolucji galaktyk, niemniej biolog ma największe szanse łatwego stosunkowo dostrzegania ewolucyjnych właściwości materii, co więcej, one to właśnie są przedmiotem jego badań. Można bowiem pojmować życie jako ewolucję obserwowaną w wysoko już skomplikowanych strukturach. Sformułowanie takie jest, oczywiście, konwencjonalne, ale wydaje £ię być wygodne przy rozważaniu przedmiotu badań nauk biologicznych.

Proces ewolucji, rozumiany historycznie, traktuje się często jako stopniowe formułowanie się coraz bardziej złożonych układów lub powiedzmy lepiej struktur. Szczególnie ma to miejsce w odniesieniu do materii ożywionej, ponieważ złożoność struktur